اِنَّ اللهَ جَمیلٌ وَ یُحِبُّ الجَمال
هدف تربیت عبارت است از: عشق به زیبایی.
(سقراط)
هنر مربّی، «آفرینش زیبایی» در ارائه ی پیام تربیتی است. شاید این حکم را شرط کار تربیتی ندانیم، اما نمی شود انکار کرد که بدون «جذبه» و «جمال هنری» هیچ اثری پایدار نخواهد ماند و هیچ پیامی از سطح شنیدن فراتر نخواهد رفت. البته زیبایی تنها در ظاهر پیام و بیرون از ذهن متربّی مطرح نمی شود بلکه حس زیبایی شناسی، تعامل دو جانبه ی بین مربی و متربّی در یک قالب کنش روانی ــ عاطفی است که منجر به زایش زیبایی می گردد.(1) زیرا زیبایی در ذهن واقعیت می یابد؛ واقعیتی که
بیرون از متربّی حضور مطلق ندارد بلکه این نحوه ی ادراک و چگونگی ارتباط با پیام و شرایط روانی و عاطفی فرد است که می تواند حتی زیبایی را بیافریند. به عبارت دیگر، تربیت هنری است که در آن متربّی فرصت می یابد خود را در وضعیت آفریننده ی واقعیتی وجودی قرار دهد که مربّی در پی ایجاد آن است؛ واقعیتی که دقیقاً به جهان درون متربّی تعلّق دارد و مربّی مهیّا کننده ی شرایط این «خلق» است.
مربّی از جهان واقعی و عوامل بیرونی، پیام تربیتی را ارائه می دهد و متربّی از اثر آن، واقعیت درون را فرا می خواند و این فراخوانی تنها با نیروی جذبه و شوق درونی حاصل می آید.
اشتیاق دست یابی به واقعیت بیرونی برای بازیابی و بازآفرینی واقعیت درونی فرایند یک تربیت فعال را به نمایش می گذارد.
مربّی اگر بتواند به شکلی هنرمندانه به بیان آرمانهای اخلاقی به زبان متربّیِ خود بپردازد مهم ترین پل ارتباطی را میان طبیعت و محیط، و فرهنگ و فطرت به وجود آورده است؛ کاری که هماره زیباست و با زیبایی و جمال قوّت می گیرد.
به این اعتبار، مقوله ی زیبایی شناسی در هماهنگی بین دو قطب سیّال و پویای جهان بیرون و جهان درون، و مربّی و متربّی نهفته است. بدین سان، تربیت ساخته و پرداخته ی جهان بیرون نیست بلکه جستجو و شکل خاص شکوفایی قابلیتها و طرحهای بالقوّه در طبیعت متربّی است و به دنیای درونی و درونمایه های معنوی و اخلاقی متربّی بستگی دارد و زیبایی (اثر هنری) تنها در پیوند شکوهمندانه ی این دو جهان تحقّق می یابد.
هدف از عنصر «زیبایی شناسی» در تربیت این است که هر گونه
اثر تربیتی در قالب رفتار، کلام، الگو، نصیحت، تجربه، آموزش و. . . به پرده ای زیبا با تصاویری دلنشین همراه با لحظات جذبه از درون متربّی بدل شود. در غیر این صورت مهمترین، حقیقی ترین و درست ترین رفتارها و پیامها و نصیحتها نه تنها مؤثر نخواهد بود بلکه زمینه های کار تربیتی در مراحل بعدی را نیز نامساعد می سازد.
1) اساساً یکی از نیازهای فطری انسان میل به زیبایی و جمال دوستی است. در انسان گرایش به جمال و زیبایی چه به معنا زیبایی دوستی و چه به معنای «زیبایی آفرینی» که نامش هنر است وجود دارد (رک. فطرت، شهید مطهری، صص80و 82(.
