تربیت «نمادین» که به واسطه ی «نماها«(1) ی تکان دهنده و هیجانی ایجاد می شود می تواند به منزله ی نقبی ما را به درون آدمها راه دهد و پنهانی ترین و رسوب یافته ترین جنبه ی شخصیت آنها را با اشاره ای گذرا و نمادین، هر چند لحظه ای و تصادفی، تحت تأثیر بگیرد.
»نما» در تربیت نمادین همچون حرکت رندانه ی شاعران و عارفان رند است که در یک فاصله ی کوتاه، مسیر طولانی و پیچیده ی کمال را طی می کنند. انقلابی عظیم، انقلابی تربیتی، انقلابی درونی در قالب تولدی نو وجود فرد را در بر می گیرد و آنگاه است که شخص با قدرتی وصف ناپذیر و شوقی بی پایان به خود باز می گردد، به میراث الهی نهفته در وجود خویش تکیه می کند و همچون شکستن دیواره ی سدّی که در مقابل دریایی از آب کشیده شده باشد حجابهای درونی او فرو می ریزد و این آب رها شده، این مایه ی حیات، این عشق شعله ور، با سرعتی تکان دهنده در تمامی رگها و جوارح فرد ریشه می دواند، چندان که حتی ناچیزترین اندیشه ها و یا کمترین تلاشها در غیررسمی ترین موقعیتها، در یک لحظه ی
»نمادین» ممکن است عمیق ترین و پایدارترین آثار تربیتی را به بار آورد.
آگاهی دقیق از شرایط ذهنی و عاطفی، در حقیقت برداشتن نخستین گام در راه یک تغییر اساسی و جهش قطعی در طرز تفکر و نوع نگرش فرد نسبت به خود و محیط پیرامون خویش است.(2)
»نگاه» اثر نیرومندی دارد. این واقعیتی است که بدون استثنا در تمامی مراحل و لحظات تربیت نمادین، تسهیل کننده ی شرایط تأثیر پیام تربیتی به متربّی است.(3)
اما باید به خاطرنشان ساخت که چشم خود به خود نفوذ خاصی ندارد، چنانکه یک لامپ نیز به تنهایی فاقد نور است و تنها هنگامی تابناک می شود که از یک منبع برق نیرو بگیرد. چشم با همه ی درخشندگی خود از لحاظ اثر تکانه ای و ضربه ای آن بر وجود متربّی واجد اهمیت خاصی است.
1) )Sights (Shots.
2) رک. نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، دکتر خسرو باقری، انتشارات مدرسه، ص 103.
3) من هر چه دیده ام ز دل و دیده تاکنون از دل ندیده ام، همه از دیده دیده ام.
