[این تحقیق در سال 1368 توسط نگارنده انجام گرفت و نتایج آن در «سمپوزیوم استرس» که از طرف دانشگاه علوم پزشکی و مؤسسه روان پزشکی تهران برگزار گردیده بود، در سال 1369 ارائه شد. ]
سؤالات پژوهشی ما در وارسی تحول مفهوم مرگ نزد کودکان ایرانی به ترتیب زیر مورد آزمایش واقع شد:
1. آیا بین تحول شناختی و تحول مفهوم مرگ رابطه ای وجود دارد؟
2. آیا بین تحول مفهوم مرگ و افزایش سن رابطه ای وجود دارد؟
3. کودکان ایرانی در چه سنینی به مفهوم مرگ دست می یابند؟
4. مؤلفه های سه گانه مفهوم مرگ بر حسب سن و رشد شناختی
کودکان چگونه درک می شوند؟
برای وارسی تحول مفهوم مرگ نزد کودکان ایرانی و چگونگی طی کردن مراحل تحول مفهوم مرگ، سعی شد از دقیق ترین و طبیعی ترین روش مطالعه که همانا روش مصاحبه بالینی است، استفاده شود. در اینجا دستیابی به طبیعت تفکر کودکان از روش بالینی ژان پیاژه، که حد فاصل روش مشاهده و روش تجربی است، استفاده کردیم. ویژگی این روش در این است که درک ارتجاعی کودک از مؤلفه های مرگ در قالب پاسخ های خودانگیخته نمایان می شود و به آزمودنی اجازه می دهد که به دور از آموزش ها، نگرش ها، عادات و القائات بیرونی، پاسخ های خود را مطرح کند.
جامعه هدف: کلیه کودکان 4 تا 10 ساله ساکن تهران که در کودکستان و مدارس ابتدایی حضور داشتند.
نمونه آماری: شامل دویست و هفتاد نفر کودک انتخابی از میان جامعه هدف بر اساس روش نمونه گیری خوشه ای.
متغیرهای مورد مطالعه: تحول شناختی، تحول مفهوم مرگ و سن آزمودنی ها.
ابزار گردآوری داده ها: «مصاحبه بالینی» و مشاهده طبیعی رفتار آزمودنی ها، که در برابر موقعیت های آزمایشی و بالینی یعنی (حد فاصل روش تجربی و مشاهده) به دست آمده است.
فرضیه های پژوهش
1. بین تحول شناختی و تحول مفهوم مرگ رابطه وجود دارد.
2. بین تحول مفهوم مرگ و سن آزمودنی ها رابطه وجود دارد.
3. مؤلفه های سه گانه مفهوم مرگ به ترتیب از سطح ساده به دشوار درک می شوند.
تعریف مفاهیم اساسی
»تحول شناختی«: منظور از تحول شناختی در این پژوهش، دستیابی کودک به مفاهیم نگهداری ذهنی مقادیر؛ ماده، مایع، وزن و حجم در نظام پیاژه است که هر کدام از این مفاهیم از نظر تقدم و تأخر، نوعی ناهم ترازی در ظرفیت شناختی کودک را ظاهر می سازد. این مفاهیم از طریق آزمون های بالینی پیاژه مورد وارسی و اندازه گیری قرار می گیرند.
منظور از درک مفهوم «مرگ» همان مؤلفه های سه گانه ای است که در سه بعد «دائمی بودن«، «جهان شمولی (فراگیری(» و «ناکنش وری«، طبق پرسش نامه اسمیلانسکی استخراج شده است.
