حکمت های کوتاه تربیتی

آداب سخن و کردار

– شکوفه ی گفتار اگرچه برگ لطیف برآرد چون به صبای صدق اصغا پرورده نگردد ثمره ی کردار از او چشم نتوان داشت.

درآمیزی قاطعیت و لطافت در تربیت

– کلماتی درشت در عبارتی نرم می راند و مرارت حق را به وقت تجریع (جرعه نوشاندن) در ظرف تقریع (سرزنش کردن) به انگبین تلطف چاشنی می دهد.

تدبیر قبل از گفتار

– سخن که از دهان بیرون رفت و تیر که از قبضه ی کمان گذر یافت و مرغ که از دام پرید اعادت آن صورت نبندد.(1)

وحدت نرمی و سختی

– آب لطف با آتش عنف جمع تواند کرد و ز هر مکافحت (روبرو شدن با دشمن) با عسل مناصحت تواند آمیخت.

معنای علم و جهل

– علم زندگی دل است از مرگ جهل و نور چشم یقین است از ظلمت کفر و هرکه را علم معرفت نیست دلش به جهل مرده است و هرکه را علم معرفت نیست دلش به نادانی بیمار است.(2)

شرط موعظه در تربیت

– سخن گفتن که اندر دل ها مؤثر نباشد استخفاف کردن بود بر علم و استهزاء کردن بر شریعت و سخن گفتن آن کس را مسلم باشد که به خاموشی وی دین را خلل باشد چون بگوید خلل برخیزد.

تربیت و طهارت دل

– چنانکه بی طهارت بدن نماز درست نیاید بی طهارت دل معرفت بر وی نگشاید.

راز آشنایی و عادت گریزی(3)

– عزیزا اگر خواهی که جمال اسرار بر تو جلوه کند از عادت پرستش دست بدار که عادت پرستش بت پرستی است.

آزادگی در بندگی

تا از خود پرستی فارغ نشوی خدا پرست نتوانی بودن تا بنده نشوی آزادی نیابی.

عشق و طلب در زندگانی

– کار طالب آن است که در خود جز عشق نطلبد، وجود عاشق از عشق است. بی عشق چگونه زندگانی کند. حیات از عشق می شناس و ممات بی عشق می یاب.

1) مرزبان نامه، مرزبان بن رستم شروین، به نقل از کتاب صور خیال، ص 30 تا 34.

2) کشف المحجوب هجویری، صور خیال، ص 25 تا 27.

3) تمهیدات عین القضاة.