ای دوست بدانکه شرط هر عملی باعثی است، و عمل خود هرگز بی باعث در وجود نیاید که افعال انسانی خود محالست که بی ارادت در وجود آید. و باعث و ارادت و نیت و قصد همه یک معنی دارد. اما چون گویند: هر عملی را باعثی باید، یعنی باعث دینی که بواعث بسیار است. و عادت و تعصب هم از بواعث است در نماز و روزه و صدقه، ولیکن نه باعثی درست است. و اگر خواهی که بدانی که نیت اینست که سالکان گویند نه آنکه فقهای ظاهر، در این حدیث تأمل کن که الاعمال بالنیات ولکن امری، ما نوری. اگر این مرد که باعثش بر هجرت از مکه به مدینه مال بود یا زن بود که و من کانت هجرته الی دنیا یصیبها أو الی امرأة یتزوجها، آن است که از خانه بیرون خواست آمد در دل گفتی که نویت أن تکون هجرتی لله و لرسوله. چه گویی! این نیت او را سود داشتی چون در دل او را ارادت زن و مال بودی؟(1)
1) نامه های عین القضاة، ص 70.
