»هرکه را مایه ای هست، رسول و نبی آن مایه را
روان کند و راه کند چون مایه نباشد چه را راه کند«
»شمس تبریزی«(1)
»پس «طبیعت» به منزله معلم و استاد است و صناعت به مثابت متعلم و تلمیذ و چون کمال هر چیزی در تشبیه او بود به «طبیعت«. و تشبیه او به «طبیعت» چنان باشد که در تقدم و تأخیر اسباب، و وضع هر چیزی به جای خویشتن و تدریج و ترتیب نگاه داشتن به طبیعت اقتدا کنند تا کمالی که قدرت الهی، «طبیعت» را به طریق تسخیر متوجه آن گردانیده است از صناعت بر وجه تدبیر حاصل آید«(2)
و اما بعد. . . از این گفته حکیمانه ی خواجه نصیر الدین طوسی چنین بر می آید که هر صناعتی از اکتسابات آدمی باید بر طبیعت و فطرت او پایه گذاری گردد و هیچ اثری از مربی بر روی متربی نافذ نمی افتد مگر آنکه موضعی از آن را در طبیعت و در خمیر مایه فطرت کودک بجوید. هر آموزش و تربیتی که با طبیعت و ظرفیت درونی او همخوانی نداشته باشد پایدار نمی ماند. به تعبیر شکسپیر، «فضائل اخلاقی تا موقعی ارزش دارد که با طبیعت و سرشت آدمی منافات نداشته باشد«، زیرا انسانیت انسان در «وضع طبیعی«، آن گونه هست و می تواند باشد متجلی می گردد و انسان، در «وضع طبیعی» به خود نزدیک تر و به فطرت خویش بیناتر می گردد. ریشه غالب تربیت های نادرست و روش های آسیب زا در آن است که بین مربی و متربی «تعامل طبیعی» صورت نمی گیرد.
زیرا مربی باید محتوای آموزشی و تربیتی را به تناسب نیاز و امیال و کانون رغبت کودک تنظیم و ارایه کند. بر این اساس است که بزرگان تعلیم و تربیت از جمله «پستالوژی» معتقدند: «برترین مقصد تربیت، آماده کردن انسان است برای به کار آوردن توانایی هایی که آفریدگار عالم در «طبیعت» او به ودیعه نهاده است و «فروبل» به روشنی اظهار می دارد که بی هیچ گفتگو تربیت یک مقصد دارد و بس؛ و آن پروردن «طبیعت» حقیقی و خدایی انسان و پرورش جنبه ی ابدی و بی پایان اوست در زندگانی. انسان را باید هم از آغاز تولد در پرتو این اصل نگریست«(3)
تربیت طبیعی یعنی استفاده از روش های طبیعی (نه تصنعی) برای
پروراندن فطرت متربی همان گونه که خلق شده است به طور منحصر به فرد. تربیت طبیعی، تربیت درونی است و نه بیرونی، توافقی است و نه تحکمی، خودانگیخته است و نه دگرانگیخته. جوهری و اصالی است و نه ساختگی و تزئینی. و در کلام آخر، تربیت طبیعی یعنی باز ساخت انسان طبیعی (فطری) در وجود انسان اجتماعی!
1) گزیده ی مقالات، ص 123.
2) اخلاق ناصری، ص 149.
3) ر. ک. تربیت طبیعی، تألیف عبدالعظیم کریمی، انتشارات انجمن و اولیا و مربیان، چاپ سوم 1378.
