یک سیاستمدار بزرگ(1) گفته بود: «راه درمان هرج و مرج «آزادی» است نه بردگی. همان طور که راه از بین بردن «خرافات«، «دین داری» است نه انکار خدا!«
بر این اساس می توان گفت: «راه «تربیت شدن» اجتناب از «تربیت کردن» است، همان طور که راه به آب رساندن چاه، جوش آب از درون است و نه ریختن آب از بیرون در آن!«.
– راه یادگیری فعال و خلاق، پرهیز از یاددهی قیم وار است و نه تجویز مطالب انبوه وار!
– راه کشف و ابتکار، تحریک اشتهای دانستن در یادگیرنده است و نه اشباع کردن او از معلومات!
– راه تعلیم، اندریافت بصیرت و روشنایی از دل است و نه انباشت اطلاعات و معلومات در ذهن.
– راه دین ورزی، دین یابی فعال از درون است و نه دین گیری انفعالی از بیرون. همان طور که راه حیرت زدگی و به شگفتی آمدن از درون است و نه به شگفت واداشتن فرد از بیرون!
– راه ایجاد شور و شوق کنجکاوی در دانش آموزان، تقویت رغبت های
خودانگیخته درونی است نه افزایش پاداش های دگرانگیخته و بیرونی.
– راه تقویت عزت نفس و اعتماد به خود و خوداتکایی و خودراهبری، فراهم کردن فرصت های غنی و سازنده برای کنش آزاد و خلاق در افراد است، نه تعریف و تمجیدهای کلامی و زبانی در حصارهای خانگی!
– راه آرامش روانی، ایجاد توانمندی در فرد برای سازگار شدن با ناملایمات و معنا کردن ناامنی ها است، نه حذف کردن و فرار کردن از آن ها!
– راه خوشبخت شدن، تقویت درک مثبت از مشکلات و ابتلائات دردناک زندگی است، نه تن دادن و درخواست کردن زندگی بی درد و بدون مشکل!
– راه اعتدال اخلاقی و تعادل روانی، خویشتن داری جمیل در میانه ی بحران ها و ناملایمات اجتناب ناپذیر زندگی است نه تعادل خواهی ایستا و مرداب وار در دالان های یکنواخت زندگی!
. . . اگر به همین ترتیب پیش برویم در خواهیم یافت که از این منظر، راه تعلیم و تربیت را، چه در خانه و چه در مدرسه، وارونه می رویم. و ای کاش بر این وارونگی آگاهی داشتیم؛ زیرا اگر می دانستیم که راه تربیت و راه زندگی را وارونه می رویم تنها یک چرخش 180 درجه ای هوشمندانه می توانست ما را از این پرتگاه آسیب زا رهایی بخشد اما به نظر می رسد «وارونه روی» را عین «درست روی» می دانیم و ناکجا آباد تعلیم و تربیت کنونی را منزلگاه کمال و سعادت غایی خود می دانیم.
اما به راستی فرزندان ما چگونه تعلیم می بینند و چگونه تربیت می شوند؟ و به یک معنا، تعلیم و تربیت به کجا می رود؟ و آموزش و پرورش به کدام سو می تازد؟
مجموعه ای که پیش رو دارید به همین منظور و به قصد بازنمایی این بیراهه ها و بازیابی آثار پنهان تعلیم و تربیت وارونه و وارفته و از هم گسیخته گردآوری شده است.
عبدالعظیم کریمی
تابستان 79
1) ادموند یورک 97-1729 سیاستمدار و نویسنده ی بریتانیایی، به نقل از مجله ی رشد معلم؛ شماره ی 8؛ سال 1379.
