هر چه رویید از پی محتاج رست

»مولوی«

آب کم جو، تشنگی آورد بدست

»مولوی«

دانی که چرا:

»هدف تربیت، نه ارائه ی حقیقت که ایجاد نیاز به حقیقت است«؟(1)

زیرا آن چه از بیرون ارائه می شود امکان زایش را از درون سد می کند.

آن چه که از بیرون تقویت می شود، مانع خودزایی و خود انگیختگی از درون می شود.

و آن چه از بیرون منتقل می شود، مانع ظهور و بروز گنج درون است؛ این چنین است که از همان ابتدا «سقراط حکیم» تکلیف تعلیم و تربیت را به سبک خویش روشن کرده است و اگر بخواهیم این جمله ی سقراط را در نظام آموزشی و تربیتی خود محقق سازیم، بسیاری از برنامه ها و روش ها و ساختارها را باید از هم فرو بپاشیم و عالمی دیگر و آدمی دیگر از نو خلق کنیم و هم آوا با سقراط اقرار کنیم که:

هدف تربیت، نه انتقال حقایق، که اشتیاق به حقایق است.

هدف تربیت، نه اکتساب دانش، که اکتشاف آن است.

هدف تربیت، نه فربه سازی ذهن، که تهی سازی آن است.

هدف تربیت، نه پر کردن ذهن، که شعله ور کردن آن است.

هدف تربیت، نه ارضای کنجکاوی، که تحریک آن است.

هدف تربیت، نه رام سازی ذهن، که رها سازی آن است.

هدف تربیت، نه حل مسأله، که طرح مسأله است.

هدف تربیت،نه متورم کردن ذهن، که متحول کردن ذهن است.

هدف تربیت، نه اندیشه آموزی، که اندیشه ورزی است.

هدف تربیت، نه دانش اندوزی، که دانش ورزی است.

اما گویا آن چه در این جا ضد هدف تربیت ذکر شده است، در نظام های تربیتی، خود به هدف اصلی تبدیل شده است. آن چه در این جا از آن پرهیز می شود در نظام های آموزشی به صراحت تجویز می شود. این واروگونگی در همه ی ابعاد آموزشی و تربیتی بدون توجه به پیامدهای آسیب زای آن ترویج و تشویق می گردد.

در این عالم جایی وجود ندارد.

هر کس باید جای خود را بیاورد

»پترهندکه«

1) سقراط حکیم.