قُلْ کُلٌّ یَعْمَلُ عَلى شاکِلَتِه
بگو هر کس به راه و روش خود عمل می کند.
(قرآن کریم؛ سوره ی اسراء؛ آیه ی 84)
»اصالت انسان در تربیت، مهم ترین اصل است؛ حال آن که طرح های تربیتی غالباً منهای انسان است و در حقیقت در غیاب انسان تهیه شده است.
اسلام با جمله ی «فطرة الله. . .» متواضعانه خودش را بر انسان تطبیق می دهد و نه انسان را بر خودش.«
»شهید مطهری«(1)
»شخصیت ما در سال هایی از زندگی ساخته می شود که خودمان نقش یا تأثیری در شکل گیری آن نداریم«.
»فرانکل«
یکی از مشکلات ناشی از هضم شدن فرد در اجتماع و ساختمان غیرفطری اجتماع امروز این است که دستگاه های مؤثر و مسلط بر آموزش و پرورش همواره سعی می کنند انسان را آن چنان بسازند که خودشان می خواهند، نه آن چنان که انسان به سان فطرت و تقاضای طبیعت می خواهد. یعنی انسان را مسخ و از خود بیگانه می کنند.(2)
—
برخی از تربیت های امروز مسخ کردن انسان است. از نوع فرمیکا ساختن از چوب، و اخته کردن گوسفند است. یعنی بر اساس کشیدن برخی رگ های روحی، بر اساس شکل تحمیل کردن، قالب ساختن و در قالب ریختن. حال آن که تربیت صحیح اساسش این است که:
شکل ندهد و در یک قالب خاص نریزد!(2)
کسی را «جان آزاد» نامند که، بر خلاف آن چه براساس خاستگاه و طبقه و حرفه ی او یا براساس دیدگاه های غالب بر روزگار او، از او توقع دارند می اندیشد.
»جان آزاد» استثنا است و جان های در بند قاعده.(3)
»نیچه«
—
عقل جماعت کم تر از عقل فرد است!
»گوستاولوبن«
—
جماعت مجموعه ای است از اشتباه که باید آن را تصحیح کرد.
»نیچه«
هدف در زندگی بیان حقیقت بوده است، آن گونه که من خود می یابمش؛ مطلقاً فارغ از هر گونه اقتدار و مرجعیت. با دوری جستن از این دو، با واگذاشتن افراد در این امر که مرا غیرقابل اتکا بپندارند، حقیقت را باز می گویم و خواننده ی خود را در موقعیتی متناقض قرار می دهم که یگانه راه رهایی وی از آن، ساختن حقیقتی است از آن خودش!
»کیگارد«
1) فطرت از دیدگاه قرآن و فلسفه؛ مجله ی رشد معارف؛ شماره ی 15؛ پاییز 74.
2) منبع پیشین.
3) انسانی؛ زیادی انسانی؛ ص 280.
