هدف از توسعه ی سیاست های آموزشی در دیدار از موزه ها و خانه های علم، ایجاد شرایط و زمینه های لازم برای یادگیری فعال و آزاد از طریق الهام از «گذشته» بر اساس نیازهای زمان «حال» به قصد ساختن «آینده» ای بهتر در کودکان و نوجوان می باشد.
راه های دست یابی به اهداف عبارت اند از:
1. سازمان دانش آموزی جمهوری اسلامی ایران به عنوان متولی رسمی امور مربوط به آموزش از طریق موزه ها مسئولیت توسعه ی فراگیر موزه ها و سطح علمی، فرهنگی و هنری دانش آموزان را به عهده خواهد داشت که بر اساس مفاد «طرح جامع آموزش غیر مدرسه ای» اساس نامه، شیوه نامه و راهکارهای اجرایی «آموزش از طریق موزه» را تدوین می کند.
2. مشارکت کامل، داوطلبانه و آزاد معلمان و دانش آموزان در فرایند برنامه ریزی جامع «طرح آموزشی از طریق موزه ها«، به عنوان رکن اصلی و تضمین کننده ی مراحل یادگیری فعال محسوب می شود.
3. مشارکت همه جانبه ی بخش های ستادی وزارت آموزش و پرورش نظیر سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، کانون پرورش فکری کودکان و
نوجوانان، معاونت آموزش عمومی و امور تربیتی، معاونت آموزش نظری و مهارتی در تهیه و تأمین محتوای آموزشی اجرایی آموزش از طریق موزه ها به گونه ای که بتوان نظام آموزشی غیر رسمی در موزه ها را تحقق بخشید.
4. مطالعه ی تطبیقی و استفاده از تجربیات جهانی برای کشف و توسعه ی فرهنگ آموزشی از طریق موزه ها؛
5. افزایش و گسترش میزان بازدید کنندگان و مشاهده گران از موزه ها و سایت های اطلاعاتی از طریق توسعه ی فرهنگ نرم افزاری؛
6. ارائه ی خدمات حمایتی و پشتیبانی برای ایجاد ارتباط بین آموزه های کتابی درون مدرسه با آموزه های موزه ای؛
7. برنامه ریزی آموزشی مرتبط با نیازهای بازدید کنندگان از طریق مشارکت معلمان و دانش آموزان؛
8. ارائه ی خدمات تسهیلی بازدید از موزه ها برای یادگیری غیررسمی و آزاد بازدید کنندگان در موزه ها و خانه های علم؛
9. ترویج و توسعه ی منابع آموزشی، تبلیغی، و معرفی شاخه های علمی، صنعتی، بهداشتی، پزشکی، فنی، و هنری در ارتباط با سایت های اطلاعاتی داخل موزه ها؛
10. آماده سازی و آموزش مخاطبین بر اساس دوره های تحصیلی، مراحل سنی، و نیازهای آموزشی- تربیتی آن در بهره برداری از تجربیات و مشاهدات خود در موزه ها؛
11. ایجاد فرصت ها و امکانات لازم جهت دسترسی عادلانه و آسان دانش آموزان به آموزش از طریق موزه ها با مشارکت مؤسسات و نهادهای آموزشی؛ فرهنگی کشور؛
12. تجدید نظر در برنامه ریزی های آموزشی، محتوای کتاب های درسی، و روش های تدریس به قصد تقویت و گسترش فرهنگ بازدید و یادگیری از طریق موزه ها؛
13. آموزش معلمان و مدیران مدارس برای تغییر نگرش آن ها نسبت به جایگاه آموزشی- تربیتی موزه ها؛
14. ایجاد مکانیزم های مختلف برای تشویق و ترغیب دانش آموزان به مطالعه ی مداوم؛ مشاهده ی مؤثر و بهره گیری از فرصت ها و امکانات آموزشی موزه ها؛
15. ترویج و تقویت روحیه ی کنجکاوی، خلاقیت، و نوآوری در بازدید کنندگان از موزه ها از طریق برنامه ریزی های فردی، گروهی؛
16. بهسازی فضاهای آموزشی موزه ها، طبقه بندی اشیا و موضوعات داخل موزه ها، متناسب با اهداف آموزشی- تربیتی؛
17. ایجاد تسهیلات مالی، اجرایی، ترابری و تدارکاتی، وتقویت فضای فرهنگی و اجتماعی دیدار از مراکز علمی، فرهنگی و هنری؛
18. التزام دولت به ایجاد امکانات دسترسی برابر و عادلانه ی دانش آموزان به آموزش از طریق موزه ها؛
19. ایجاد شرایط لازم برای طرح دیدگاه های دانش آموزان در رابطه با چگونگی توسعه ی موزه های آموزشی مبتنی بر نیازها و مقتضیات علمی، فرهنگی و تربیتی آن ها؛
20. مشارکت دانش آموزان در تدوین و اجرای برنامه هایی که یادگیری فعال و خلاق از طریق موزه ها را میسر می سازد؛
21. تشویق و تقویت حضور فعال دانش آموزان در طرح های خودآموزی و خود رهبری در فرآیند یاددهی- یادگیری؛
التزام وزارت خانه های آموزش و پرورش- فرهنگ و ارشاد اسلامی- علوم، تحقیقات و فن آوری- و سازمان میراث فرهنگی، و سایر نهادها و مؤسسات ذیربط در توسعه ی خدمات آموزشی و بهسازی فضای موزه ها و مراکز علمی و هنری؛
23. استفاده از تجارب کشورهای پشرفته در «آموزش از طریق موزه ها» و انطباق آن با ساختار، اهداف و روش های برخاسته از فرهنگ، سنت و ارزش های ملی و دینی؛
24. تهیه و تدوین برنامه های نرم افزاری؛ اطلاع رسانی دیجیتالی، ارتباطی؛ و مجهز کردن موزه ها برای دسترسی آسان و خودگردان دانش آموزان در فرایند آموزش از طریق موزه ها؛
25. بالا بردن سطح آگاهی اولیای دانش آموزان، مدیران و معلمان مدارس نسبت به اهمیت جایگاه آموزش از طریق موزه ها؛
26. تقویت همکاری های متقابل بین نهادها و مؤسسات آموزشی، فرهنگی و هنری دولتی و خصوصی در سطح ملی، و استفاده از ظرفیت های موجود در این دستگاه ها برای ارتقای آموزش و فن آوری آموزشی از طریق موزه ها.
از آن جا که یادگیری برای دانش آموزان نوعی کشف روزمره ی جهان است، پس هر قدر این یادگیری فعال تر و آزادتر باشد، احساس تعلق دانش آموز به موضوع یادگیری بیشتر است و هر قدر انگیزه ی، یادگیری شخصی تر و درونی تر باشد، لذت از یادگیری عمیق تر و پایدارتر است.
آموزش از طریق موزه ها در بر دارنده ی ویژگی هایی است که امکان این نوع یادگیری را به تعداد بازدید کنندگان و سبک و سلیقه ی هر یک از آن ها فراهم می سازد؛ چرا که دانش آموزان با انگیزه و کنجکاوی شخصی خود به
دست کاری، مطالعه و مشاهده ی موضوعات می پردازند و یکی از دغدغه های اصلی برنامه ریزان آموزشی این است که چگونه می توان آموزه های درسی را با نیازهای واقعی و شخصی دانش آموزان مرتبط ساخت؛ چرا که اگر این ارتباط به شکل معنی دار برقرار شود، احساس تعلق و دل بستگی دانش آموزان به آن چه باید یاد بگیرند، افزایش می یابد. چنان چه این احساس تعلق از روی میل، اراده و تشخیص فردی، و نیاز درونی صورت بگیرد، بهترین و پایدارترین ضمانت برای پیشرفت تحصیلی و افزایش انگیزه ی موفقیت در مدرسه و زندگی خواهد بود.
در واقع هدف اصلی آموزش در عمیق ترین وجه آن پیوند زندگی با یادگیری واقعی و یادگیری با زندگی واقعی است.
به تعبیر «سوخوملینسکی«، «بحث بر سر زندگی دانش آموزان، ما را به هماهنگی تأثیرات آموزشی رهنمون می سازد. این موضوع، یکی از مهم ترین شالوده های کار آموزش است. جوهر این مسئله را می توان به صورت زیر خلاصه کرد.
تأثیر آموزشی هر عامل مؤثر بر فرد، بستگی به میزان سنجیدگی، هدفمندی و کارسازی سایر عوامل دارد که بر او تأثیر می گذارند (ص 45(. نیروی زیبایی، قدرت مشاهده، مهارت ترکیب و تحلیل تجربیات، به عنوان عوامل اصلی محسوب می شوند.
به همین سبب او معتقد است که دنیای فکری و عاطفی دانش آموزان را نباید در چارچوب فعالیت های کلاسی محدود ساخت؛(1) زیرا آموزش های خارج از مدرسه تداوم و استمرار یادگیری را افزایش می بخشد.
در این جا، به ارزش های بنیادی که مرکز یادگیری و توسعه ی مخاطبین از آن ها دفاع می کند، اشاره شده است. این گزارش که از موزه های علوم کشور انگلستان نقل شده است، ارزش ها و شاخص های زیر را مورد توجه قرار می دهد:
– فرصت ها و شرایط یادگیری باید از نظر مادی و معنوی قابل دسترسی باشد.
– دامنه ی وسیعی از فرهنگ ها و سلیقه ها را پوشش دهد.
– الهام بخش و لذت بخش باشد.
– چالش انگیز و برانگیزنده ی تفکر باشد.
– نیروی ابتکار وخلاقیت دانش آموزان را برانگیزد.
– جهان نگر و پیشرو در تفکر نو باشد.
– مبتنی بر مبنای علمی و عقلی باشد.
مرکز یادگیری و توسعه ی مخاطبین اطمینان خواهد داد که فرصت های یادگیری با کیفیت خوب به وسیله ی همه ی تولیدات فرهنگی موزه ی علوم برای قشر وسیعی از مخاطبین فراهم می شود:
– نمایش ها- که شامل هر دو نمایش های تعاملی وموضوعات کلکسیون ها می شود.
– شرح و تفسیرهای دیداری- شنیداری- ویدئوها، راهنمایی های شنیداری؛ فیلم های IMAX؛ سینماهای سیار؛
– نمایش ها، فعالیت ها، مباحثات و منابع برگرفته از شبکه ی جهانی اطلاعات؛
– شرح و تفسیر واقعی نمایش ها، کارگاه ها، تورها، نمایش های علمی، بررسی موضوعات، مذاکرات و گفت وگوها.
این مرکز درصدد است که پایه و اساس تمام فعالیت هایش را بر مبنای «آموزش از طریق موزه ها» قرار دهد؛ چرا که تنها زمانی می تواند به اهداف خود نایل شود که قابلیت درک این موضوع را داشته باشد که در محیط های مختلف مردم چگونه آموزش می بینند و چه موانعی بر سر راه یادگیری آن ها وجود دارد.
همه ی فعالیت ها بر اساس شواهد دقیق و جدیدترین تحقیقات انجام گرفته در مورد «یادگیری» در محیط های رسمی و غیر رسمی شکل و معنا می گیرد.
این مرکز بازدید کنندگان را یاری می کند تا درک و آگاهی خود را از موضوعات افزایش دهند و بتوانند به سطح بالایی از رشد و کمال برسند و ترغیب شوند که روش خوبی را در انجام فعالیت هایمان به کار ببندند.
متولیان و گردانندگان این مرکز می گویند ما با هدایت دقیق، مشغول بررسی مخاطبین در حین توسعه ی تولیدات فرهنگی مان و قبل و بعد از آن، حافظ کیفیت و درستی آن هستیم. ما کارمان را براساس فرضیه ای منطقی و ترسیم آخرین مطالعه ی علمی در مورد یادگیری در محیط های غیر رسمی، پایه گذاری می کنیم. همه ی تولیدات فرهنگی توسط مرکز یادگیری و توسعه ی مخاطبین به طور کامل مورد بررسی قرار می گیرد. ما به طور فعال درصدد هستیم تا کارمان توسط محققین در زمینه ی یادگیری غیر رسمی، منتقدانه بررسی شود.
ما تضمین می کنیم که این تولیدات با هدایت دقیق بررسی مخاطبین در حین توسعه ی تولیدات فرهنگی و قبل و بعد از آن، می تواند در دسترس بازدید کنندگان قرار گیرد و اطمینان می دهیم که همه ی کارکنان موزه ی علوم با تربیتی مناسب، مهارت های لازم برای معرفی و ارائه ی خدمات لازم را کسب کرده اند.
ما با تجربی بودن روشمان برای توسعه ی تولیدات فرهنگی و با همکاری با شاغلین برجسته در بخش آموزش موزه، توسعه ی رسانه ها، مطالعات علمی آموزشی و ارتباطات علمی، به بازدید کنندگان شهامت داده و آنها را به ابداع و نوآوری تشویق می کنیم.
1) ر. ک: «تعلیم و تربیت؛ علمی برای همگان«، ترجمه ی رضی خدادادی.
