عمیق بودن

راه باریک پوشیده از برف کوهستانی

که از لابه لای صخره ها می گذرد،

به انتها رسیده است.

در این جا کلبه ای هست؛

ارباب تنهاست؛

مهمانی ندارد؛

و در انتظار کسی نیست(1)

این مقام به ماهیت هنر ذن اشاره دارد: همه ی لایه ها در نخستین برخورد بر بیننده آشکار نمی شود. لازم است جوینده بکوشد تا به مفاهیم متعدد تصویر یا شیء دست یابد. شاهد این دسته از آثار، طرح های آب – مرکبی اند که، هر چند از لحاظ اندازه کوچک اند، اما مفاهیم عمیقی در خود دارند و دنیای ناشناخته را باز می نمایند. طبیعتاً چنین تعمیقی آسان فراچنگ نمی آید و حاصل تلاش هنرمندی است که سال ها در طریقت ذن ممارست کرده است. لکه های تاریک در آثار نقاشان طریقت ذن همان فضای وهم انگیز مشوشی نیست که در دیگر آثار بودایی به چشم می آید. آثار طراز اول نقاشان طریقت ذن لایه ها و مفاهیم گسترده ای دارند که تنها از طریق مراقبه و تمرکز دریافتنی است. بهترین روش دست یافتن به مفاهیم آنها روش شهودی است، نه تحلیل کارشناسانه ی عناصر آن ها.

1) شعر از سن نو ریکیو (Sen no Rikyu) (1521 – 1591(؛ مأخذ The Art of Eest Asia(.