اینکه چه ملاک و نشانه ای برای خانواده نابسامان است می توان وجود یک یا چند شرط زیر را در این رابطه ذکر کرد و آن را ملاک برای نابسامانی دانست. البته قبلا این نکته را متذکر می شود که همه خانواده های نابسامان محکوم و گردانندگان آن مقصر نیستند، بلکه سخن از عوارض و آثار چنین خانواده هاست مخصوصا برای کودکان که باید آن را از بین برده و آثارش را زدود. بهر حال خانواده ای را نابسامان گوئیم که در آن یکی از این ویژگی های زیر موجود باشد.
– پدر، مادر یا هر دوی آنها از دنیا رفته و مرده باشند.
– پدر و مادر زنده اند ولی در بین آنها جدائی، متارکه و یا طلاق است.
– پدر و مادر دارند ولی دچار کمبود محبت، افراط در آن و یا تبعیض اند.
– غیبت پدر و مادر از کودک بسیار و کودک در واقع از فیض دیدارشان بحد کفایت محروم است.
– خانواده نامشروع و کودک مواجه با طرد و رد است.
– جنسیت کودک، زیبائی، هوش و جنبه های عقلانی او مورد تأیید نیست.
– در خانواده جنگ و دعوا و سر و صدا و فحش و ناسزاگوئی است.
– والدین آن افرادی توخالی و بدون روابط واکنش متقابل یا سازنده اند.
– والدین کودک افرادی منحرف، معتاد، دچار حبس و شتم، و مورد طرد اجتماعند.
– خانواده جاهل، غافل، در امر تربیت ناموفق و یا بی برنامه است.
– خانواده ای است تحت حکومت ناپدری، نامادری و یا کودک در آن فرزند خوانده و مهمان است.
– خانواده ای که دچار مشکل اقتصادی، رفاه بسیار، بی نظمی و بی برنامگی است.
– محیط و منطقه آن جرم خیز و یا محیط مسکونی نامساعد و رفتارها در آن محیط بدآموز است.
– در خانواده تنها یک فرزند است و او هم نازپرورده و یا تحت کنترل شدید است و یا تنها پسر و تنها دختر خانواده است.
– والدین در اسلوب زندگی و تربیت با هم اختلاف دارند و کودک درگیر این تضاد و نابسامانی است.
