جاده پر جوش و خروش زندگى، معرکه حیات، عرصهگاه حرکت و فعالیت و آمال و آرزو و پایانش مرگ، و انتقال انسان به جهان با عظمت آخرت، براى روبرو شدن با محصولات زندگى و ثمره عقاید و اعمال و اخلاق است.
قرآن مجید از مرد و زن مىخواهد، تا زندهاند به عاقبت و آخر کار و دنیاى آخرت بیندیشند، و توجه کنند براى آن ناحیه چه زاد و توشهاى فراهم کردهاند؟
وَ لْتَنْظُرْ نَفْسٌ ما قَدَّمَتْ لِغَد(1)
و باید هر انسانى توجه دقیق کند که براى فردایش چه فرستاده؟
پیش از پایان زندگى مسئلهاى که بسیار بسیار مهم است، انتخاب وصیت شرعى جهت ثلث مال که از رحمت و لطف او متعلق به خود انسان بعد از مرگ است، و بر وصى مؤمن و زرنگ و کارى است، که ثلث را از مال جدا کند و به مصرفى که در وصیتنامه قید شده برساند.
وصیت برنامهاى است که تمام انبیاء و اولیاء و ائمه به آن توجه داشتند، و احدى از آنان نبود که بدون وصیت از دنیا برود.
وصیت دستور کتاب خدا در آیهى 180 سورهى مبارکهى بقره، و فرمان رسول حق به امت و امر امامان معصوم به شیعیان است.
کتب علیکم اذا حضر احدکو الموت ان ترک خیرا الوصیة.
رسول حق صلى الله علیه و سلم فرمود:
الوصیة حق على کل مسلم(2)
وصیت براى بعد از مرگ سزاوار هر مسلمانى است.
و نیز فرمود:
ما ینبغى لامرىء مسلم ان یبیت لیلة الا و وصیته تحت رأسه(3)
براى مسلمان سزاوار نیست یک شب بخوابد مگر اینکه وصیتش زیر سرش باشد.
و فرمود:
من مات على وصیة مات على سبیل و سنة و مات على تقى و شهادة، و مات مغفورا له(3)
هر کس با به جا گذاشتن وصیت بمیرد، بر طریق حق و سنت رسول از دنیا رفته، و مرگش بر تقوا و شهادت و مغفرت حق است.
چه بهتر که در این زمان عجیب و غریب، که کمتر به وصیت عمل مىشود، و قوانین دست و پاگیر وصى را خسته مىکند، و ورثه را از پاى درمىآورد، خود انسان وصى خودش باشد، و به آنچه که مىخواهد بعد از مرگش عمل شود خود عمل کند.
هم اکنون که زنده است اگر داراى مال و ثروت است، در راه خیر، امثال تهیه زمینه ازدواج براى پسران و دختران، پرداخت مخارج ایتام، ساختن مدرسه، مسجد، راه، ساختمان براى مردم مستضعف اقدام نماید و پس از مرگ بهرهاش را دریافت کند.
حضرت على علیهالسلام این معنا را به انسان سفارش فرموده:
یابن آدم کن وصى نفسک فى مالک و اعمل فیه ما تؤثر ان یعمل فیه من بعدک(4)
فرزند آدم خود وصى خود در مال و ثروتت باش، و آنچنان که براى بعد از مردنت جهت اموالت برنامه انتخاب مىکنى، امروز آن را انجام بده.
برگ عیشى به گور خویش فرست
کس نیارد ز پس تو پیش فرست
در هر صورت مالى که براى بعد از خود مىگذارید سعى کنید حلال باشد، چون حرام به ارث نمىرسد، و بیش از ثلث آن را براى مخارج بعد از مرگ خود وصیت
نکنید چون نافذ نیست، و وصیت خود را در تقسیم دو ثلث دیگر برابر آیات قرآن مجید قرار دهید که ظلمى به ورثه صورت نگیرد.
بر وصى و ورثه واجب است بر اساس وصیتنامهاى که طبق قرآن مجید تنظیم شده عمل کنند، که اجراى آن عبادت و داراى ثواب عظیم براى میت و براى اجرا کنندگان است.
بر ورثه واجب است قبل از تقسیم ارث حساب بدهىهاى کسبى، و خمسى، و نیز مهر و صداق زن، و طلب اشخاص، یا اگر حج بر ذمه میت بوده پول حج را بپردازند، که ثورتى که در آن حقوق خدا و مردم وجود دارد بهره گیرى ورثه از آن حرام و موجب عقاب حق است.
در تقسیم ارث، سهم زن میت و پدر و مادر و دختر و پسر، برابر کتاب خدا رعایت شود، که اگر جز این عمل شود، تعدى از حدود خدا و موجب عذاب و عقاب است.
در برنامه تقسیم ارث به رسالههاى عملیه، یا به عالمى متخصص در فقه مراجعه کنید تا مسئله برابر قانون حق انجام گیرد، و روح میت از عمل شما شاد شود.
باقیماندگان به این معنا توجه کنند که میت در زمان حیاتش با جان و دل، و شب و روز براى اداره امور شما زحمت کشید، و هر مشقت و رنجى را تحمل کرد، و چه بسا در این مسیر به برخى از گناهان مالى دچار شد، او را فراموش نکنید، براى او نماز بخوانید، روزه بگیرید، صدقه بدهید، رد مظالم بپردازید، کار خیر انجام دهید، خلاصه به هر شکل ممکن براى آمرزش و شادى روح او بخصوص در شبهاى جمعه و ماه رمضان و رجب و شعبان از او یاد کنید، تا پس از مرگ شما فرزندانتان از شما یاد کنند، و گاهگاهى کنار قبر آنان بروید که حضرت حق به روح آنان اجازه انس با شما را مىدهد، و سبب مىشود که آنان در عالم برزخ به شما دعا کنند.
یکى از دوستانم مىگفت دوستى دارم که به وقت برخورد با مشکل، بدون
فاصله از تهران به قم مىرود، و ساعتى کنار قبر پدر و مادرش مىنشیند، براى آنان فاتحه مىخواند، دعا مىکند، صدقه مىپردازد، و از آنان درخواست مىنماید، برایش دعا کنند و سپس به تهران برمىگردد، در حالى که تجربه کرده دعاى پدر و مادر به دنبال اوست و تا غروب آفتاب گره از کارش گشوده مىشود.
این صحیح نیست، که پدرى یا مادرى از شیره جان خود جهت زندگى فرزندان و خوشبختى آنان مایه بگذارند، و پس از مرگ از آنان یادى نشود و براى آمرزش آنان کارى صورت نگیرد.
پایان بازنویسى نوارهاى نظام خانواده در اسلام
سهشنبه 14 فروردین 1375
ایام ولادت با سعادت حضرت امام رضا علیهالسلام
1) حشر / 18.
2) میزان الحکمه، ج 10، ص 495 – 494.
3) همان مدرک.
4) نهجالبلاغه، حکمت 254.
