به فرموده قرآن مجید دانایان، با نادانان در هیچ زمینه مساوى نیستند.
هَلْ یَسْتَوِی الَّذینَ یَعْلَمُونَ وَ الَّذینَ لا یَعْلَمُون(1)
و به فرموده رسول اسلام صلى الله علیه و آله و سلم: روزى که بر من برسد، و دانش و علمى که مرا به مقام قرب حق برساند به من اضافه نشود، در آن روز دمیدن روز بر من مبارک نیست.
اذا اتى على یوم لا ازداد فیه علما یقربنى الى الله تعالى فلا بورک لى فى طلوع الشمس ذلک الیوم(2)
و نیز آن حضرت فرمود:
قلب لیس فیه شىء من الحکمة کبیت خرب، فتعلموا و علموا و تفقهوا و لا تموتوا جهالا فان الله لا یعذر على الجهل(3)
قلبى که چیزى از حکمت در آن نیست چون خانهاى خراب است، یاد بگیرید، و یاد بدهید، و بفهمید، جاهل از دنیا نروید، همانا خداوند در قیامت جاهل را معذور نمىداند.
امیرالمؤمنین علیهالسلام در کتاب با عظمت غررالحکم دانش و معرفت را بدین صورت وصف مىکند:
علم پیروزى مىآورد، دانش سدى در برابر آفات و حوادث است، معرفت بالاترین بىنیازى است، دانش چراغ عقل، دلیلى نیکو، برترین هدایت، زیبائى آشکار، بهترین انیس، شریفترین حسب، گمشده مؤمن، راهبر حلم، با منفعتترین گنج، شریفترین حقیقت است.
رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم در یک جمله تمام واقعیاتى که در دنیا و آخرت مخصول علم و معرفت است بیان فرموده:
العلم رأس الخیر کله(4)
دانش و بینش، بصیرت و معرفت سر تمام خوبیهاست.
على علیهالسلام ثروت مادى و معرفت را با هفت فرق اصولى مىشناساند.
1 – دانش و بینش میراث انبیاء و ثروت و مال میراث فراعنه است، علم با انفاق کم نمىشود، مال با خرج شدن رو به نقصان مىرود، ثروت نیاز به نگهبان دارد، معرفت و از انسان نگهبانى مىکند، دانش همراه انسان به آخرت منتقل مىگردد، ثروت در دنیا بجا مىماند، بدست آوردن مال براى همگان میسر است، دانش و معرفت و نورانیت و بصیرت مخصوص مردم مؤمن است، تمام مردم در امر دین محتاج صاحب علم و بىنیاز از صاحب ثروتند، دانش عبور از صراط قیامت را تقویت، و ثروت جلوى انسان را براى حساب پس دادن مىگیرد(5)
کشتى خالى در میان دریا با خطر موج گرفتگى، شکستن، گم شدن، سرنگون شدن روبروست، کشتى پر و سنگین موج شکن، راهرو، مطمئن و همراه با امنیت، و در مسیر به مقصد رسیدن است.
کشتى خالى مثل انسان جاهل، و کشتى پر مثل انسان بینا و آگاه و بصیر و با معرفت است.
باطنى که به نور توحید منور است، قلبى که به حقیقت مطمئن است، دلى که در گرو قیامت است، و مىداند آن روز، روز
فمن یعمل مثقال ذرة خیرا یره، و من یعمل مثقال ذرة شرا یره(6)
است، انسانى که خود را در دنیا مسافر مىداند، و آخرت را خانه ابدى براى حیات اخروى، آدمى که تمام نعمتهاى حق را امانت به حساب مىآورد، و خود را نسبت به هر نعمتى موطف و مسئول مىداند، انسانى که زن و فرزند، خانه و تجارتخانه، ثروت و مال همه و همه را داده حق مىبیند و خلاصه رابطهاش با تمام برنامهها از طریق معرفت است چگونه رفتار مىکند؟
رفتارش عین حکمت، کردارش عین نورانیت، حرکاتش محض حقیقت، و برخوردش با همه چیز بخصوص با زن و فرزند بر اساس صلاح و سداد و رأفت و رحمت، و اصالت و کرامت است، از چنین انسانى در خانه و خانواده و در خارج از خانه، دریا دریا امنیت و آرامش مىریزد، و همه در کنار او مطمئن و راحت و با آرامش و همراه با اعتماد زندگى مىکنند، و اسلام مرد خانه، شوهر زن، و پدر و فرزندان را اینگونه مىخواهد.
1) زمر / 9.
2) میزان الحکمة، ج 6، ص 449.
3) همان مدرک.
4) بحار، ج 77، ص 175.
5) بحار، ج 1، ص 185.
6) زلزال، 8 – 7.
