زن و شوهر سخن و کلامشان با یکدیگر باید آمیخته به عشق و محبت و بیان عاطفه و احساس، و جلوه شعور و عقل، و وجدان و انصاف باشد.
باید در سخن گفتن با یکدیگر از قول عدل(1)، قول حسن(2) قول لین(3) قول میسور(4) قول احسن(5)، استفاده نمایند.
سخن وقتى رنگ خدائى داشته باشد، قضاوت وقتى صحیح باشد، کلام وقتى نرم و ساده و سهل باشد، گفتار وقتى ریشه در عدالت و انصاف داشته باشد، به زندگى، گرمى، استحکام، عشق و سلامت مىبخشد.
سخن وقتى سخن حق باشد، و لحن آن لحنى گرم و همراه با عاطفه و محبت باشد، مزدش باز شدن چشم بصیرت، و شنیدن آواى حق است.
رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم فرمود:
لو لا تکثیر فى کلامکم و تمریج فى قلوبکم لسمعتم ما اسمع و لرأیتم ما ارى(6)
اگر کثرت کلام شما نبود، و سرزمین قلب شما چرا گاه شیطان قرار نمىگرفت هر آینه مىشنیدید آنچه را من مىشنوم، و مىدیدید آنچه را من مىبینم!
از سخن زیاد و کثرت کلام و اضافه گفتن، و بیان آنچه که سود دنیائى و آخرتى ندارد بپرهیزید.
رسول حق صلى الله علیه و آله و سلم فرمود:
من حسن اسلام المرء ترکه الکلام فیما لا یعنیه(7)
از نیکوئى اسلام مرد، ترک سخن در چیزى است که براى او فایده ندارد.
امیرالمؤمنین علیهالسلام بر مردى پرگو گذشت به او فرمود: اى مرد پروندهاى را بدست حافظان عمل از سخن اضافى پر مىکنى، که آن پرونده به حق عرضه مىشود، سخن در امور فایدهدار بگو، و از بیان آنچه سودمند نیست بپرهیز.
ابوذر فرمود:
اجعل الدنیا کلمتین: کلمة فى طلب الحلال، و کلمة للآخرة و الثالثة تضر و لا تنفع فلا تردها(8)
دنیا را دو کلمه قرار بده، سخنى در طلب حلال در تمام زمینهها، و سخنى در طلب آخرت، سخن سوم زیانبار و بىمنفعت است، در آن وارد مشو.
رسول حق صلى الله علیه و آله و سلم فرمود:
کل کلام ابن آدم علیه لا له الا امر بمعروف او نهى عن منکر، او ذکر الله(8)
تمام سخن فرزند آدم به زیان اوست، نه به سودش، مگر امر به معروف یا نهى از منکر، یا ذکر خدا.
امیرالمؤمنین علیهالسلام فرمود:
من کثر کلامه کثر خطاؤه، و من کثر خطاؤه قل حیاؤه، و من قل حیاؤه قل ورعه، و من قل ورعه مات قلبه، و من مات قلبه دخل النار(8)
کسى که سخن و کلامش زیاد شود، خطا و اشتباهش فراوان مىشود، و آنکه خطایش زیاد گردد، و حیا و شرمش اندک مىگردد، و آنکه حیاءاش اندک شود، پارسائىاش کم مىشود، و هر که پارسائى و ورعش کم شود دلش مىمیرد، و آنکه دلش بمیرد وارد آتش جهنم مىشود!!
زن و شوهر در خانه با هم سخن از آهنگ زندگى بگویند، از مایحتاج خانه و نیاز یکدیگر و فرزندان حرف بزنند، نسبت به هم اظهار علاقه و محبت کنند، یکدیگر را به حق و صبر توصیه نمایند، اسرار یکدیگر را حفظ کرده و حرف خانه را به خانه پدر و مادر و اقوام و دوستان نبرند، خانه را محل کلام حق، نماز، قرآن و پرهیز از دروغ، غیبت، و فحش و ناسزا، و تحقیر یکدیگر قرار دهند، که از آیات قرآن و روایات استفاده مىشود دروغ، غیبت، تهمت، ناسزا و فحش و تمسخر و تحقیر، انسان را از رحمت خدا دور، و مستحق عقاب الهى مىکند.
مرد از آوردن اهل گناه به خانه، و تشکیل مجالس خلاف حق در منزل بپرهیزد که ابتدا زیان و ضررش به خود و زن و بچهاش بازمىگردد، آنگاه آخرت او و اهل بیت وى را به باد مىدهد.
زن از اسراف و در امور حیات، و مخارج بیهوده، و خرج اضافى به بار آوردن که گاهى محصول تلخ چشم همچشمى است بپرهیزد، که هر دینار آن در قیامت حساب دارد.
مرد و زن با روش و اخلاق و گفتار و کردار خود، وقار و ادب، و دیندارى، و سلامت نفس را عملا به فرزندان و اطرافیان خود سرایت دهند، که ثواب هدایت یک انسان گر چه فرزند خود آدم باشد بمانند هدایت تمام انسانهاى آفریده شده است.
1) انعام / 152.
2) بقره / 83.
3) طه / 44.
4) اسرا / 28.
5) فصلت / 33.
6) کنز العمال.
7) میزان الحکمه، ج 8، ص 440 – 434.
8) همان مدرک.
