روایات و معارف اسلامى، به دنبال آیات قرآن، و همگان را از خشم و غضب، و عصبانیت و از کوره در رفتن بر حذر مىدارند، و غضب را عاملى نابود کننده، نشانهى سبک مغزى، علت هلاکت، و آتشى از سوى شیطان، و نوعى جنون و دیوانگى مىدانند، و آن را منشأ تمام شرور معرفى مىکنند.
امیرالمؤمنین علیهالسلام در جملاتى حکیمانه به این معانى اشاره دارند:
الغضب شر ان اطلقته دمر(1)
خشم و عصبانیت شرى است که اگر آن را در وجودت آزاد بگذارى نابودت مىکند.
الغضب مرکب الطیش(2)
خشم، مرکب سبک مغزان است.
الغضب یثیر کوامن الحقد(3)
خشم و غضب آتش پنهانىهاى کینه را شعلهور مىسازد.
امام صادق علیهالسلام فرمود:
الغضب مفتاح کل شر(3)
خشم کلید هر زیانى است.
آرى خشمگین دچار هر نوع اشتباه مىشود، به شخصیت طرف مقابل حمله مىکند، به اعصاب و قلبش فشار وارد مىآید، چهرهاش سرخ و خونین رنگ مىگردد، مىزند، خراب مىکند، آتش مىزند، طلاق مىدهد، ضربه وارد مىنماید، خسارت به بار مىآورد و…
رسول حق صلى الله علیه و آله و سلم فرمود:
الغضب جمرة من الشیطان(3)
خشم آتشى از شیطان است.
على علیهالسلام فرمود:
الحدة ضرب من الجنون لأن صاحبها یندم فان لم یندم فجنونه مستحکم(4)
خشم و غضب نوعى از دیوانگى است، همانا دارنده این حالت، پشیمان مىشود، اگر نادم نشد دیوانگى او قوى و محکم است.
و آن حضرت فرمود:
الغضب یفسد الألباب و یبعد من الصواب(3)
خشم فاسد کننده مغزها و دور کننده انسان از حق و درستى است.
و در حمله شدیدى به این حالت شیطانى فرمود:
لیس منا من لم یملک غضبه(3)
آنکس که جلودار غضب و خشمش نباشد از ما نیست.
و فرمود:
من غلب علیه غضبه و شهوته فهو فى حیز البهائم(3)
کسى که خشم و شهوت بر او غلبه دارد در جرگهى حیوانات است.
حضرت باقر علیهالسلام در رابطه با فرو خوردن خشم، و خوددارى از عصبانیت فرمود:
من کظم غیظا و هو یقدر على امضائه حشا الله قلبه امنا و ایمانا یوم القیامة(5)
کسى که خشم خود را فرو خورد، در صورتى که قدرت خرج کردن آن را دارد، خداوند در قیامت قلبش را از آرامش و ایمان پر مىکند.
على علیهالسلام فرمود:
من کف غضبه ستر الله عورته(6)
کسى که غضب خود را نگاهدارد، خداوند عیب او را مىپوشاند.
به حارث همدانى یار وفادارش نوشت:
و اکظم الغیظ، و تجاوز عند المقدرة، و احلم عند الغضب، و اصفح مع الدولة، تکن لک العاقبة(6)
غیظ و غضب را فروخور، به وقت قدرت گذشت کن، به هنگام خشم بردبار باش، با داشتن توان و نیرو بر خطاکار بپوشان، تا براى تو عاقبت بخیرى میسر گردد.
در روایات زیادى در کتاب شریف کافى، وسائل، بحارالانوار آمده که مزد فرو خوردن خشم نسبت به همگان، ایمن شدن از غضب حق در قیامت، و اتصال به رحمت حق در محشر است.
از حضرت مسیح علت غضب را پرسیدند فرمود:
الکبر، و التجبر، و محقرة الناس.
علت و ریشه و شروع غضب از سه چیز است: کبر و خود بزرگ بینى، خودخواهى، بىارزش دانستن مردم.
در سفارشات رسول حق به امیرالمؤمنین علیهالسلام آمده:
لا تغضب، فاذا غضبت فاقعد، و تفکر فى قدرة الرب على العباد و حلمه عنهم، و اذا قیل لک اتق الله فانبذ غضبک و راجع حلمک.
غضب مکن، چون غضب کردى بنشین، و در قدرت و تسلط حق نسبت به بندگان و بردبارى آن وجود مقدس در برابر آنان فکر کن، و چون در حال غضب داشتنت به تو گفتند: از خدا پروا کن غضب را دور انداز، و به حلم و بردبارى و عادى شدن حال برگرد.
1) میزان الحکمة، ج 7، ص 231.
2) میزان الحکمه، ج 7، ص 231 – 230.
3) همان مدرک.
4) میزان الحکمه: ج 7، ص 233 – 232.
5) کافى، ج 2، ص 110.
6) میزان الحکمة، ج 7، ص 236.
