1 – لازم است خانوادههاى عزیز قبل از ازدواج دختر و پسر، زمینه دیدار آن دو را با هم فراهم نمایند، در این زمینه خواندن عقد و ایجاد محرمیت لازم نیست، این واقعیتى است که اسلام آن را اجازه مىدهد، و فقه اسلامى آن را بىمانع مىداند، این دیدار براى هر دو ضرورى است، تا با دیدن یکدیگر کمالات و عیوب ظاهرى را بفهمند، و سپس در تصمیم گیرى اقدام نمایند، علاوه راه رد و ایراد و اشکال تراشى را براى بعد از ازدواج ببندند، البته در این دیدار باید قصد و نیت ازدواج، و پسند و عدم پسند مطرح باشد، تا فضاى برنامه از معصیت حق پاک بماند، به روایاتى که در این زمینه وارد شده عنایت کنید:
قال النبى للمغیرة بن شعبة و قد خطب إمرأة لو نظرت الیها فإنه احرى ان یدوم بینکما(1)
رسول حق به مغیرة بن شعبه که با زنى ازدواج کرده بود فرمود: اگر قبلا او را مىدیدى امید توافق و سازش در بین شما بیشتر بود.
محمد بن مسلم مىگوید از حضرت باقر علیهالسلام پرسیدم:
عن الرجل یرید ان یتزوج المرأة أینظر الیها؟ قال نعم انما یشتریها باغلى الثمن(2)
مردى که مىخواهد ازدواج کند، حق دارد زن مورد نظر براى ازدواج را ببیند؟
فرمود: آراى به گرانترین قیمت مىخرد، چرا حق دیدن نداشته باشد؟
حس سرى گوید:
قلت لأبىعبدالله الرجل یرید آن یتزوج المرأة یتأملها و ینظر الى خلفها و الى وجهها؟ قال نعم لا بأس ینظر الرجل الى المرأة اذا اراد ان یتزوجها ینظر الى خلفها و الى وجهها(3)
به حضرت صادق علیهالسلام عرضه داشتم براى مرد جایز است پیش از ازدواج در وجود زن دقت کند، پشت سر و صورتش را ببیند؟ فرمود: آرى مانعى ندارد که زن مورد نظر را از پشت سر یا جلوى رو ببیند.
و مردى به امام ششم گفت:
اینظر الرجل الى المرأة یرید تزویجها فینظر الى شعرها و محاسنها قال لا بأس بذلک اذا لم یکن متلذذا – و فى خبر: و تقوم حتى ینظر الیها؟ قال نعم و ترقق له الثیاب(4)
جایز است مرد موى سر و زیبائیهاى زنى را که مىخواهد بگیرد، ببیند؟ فرمود: اگر منظور آگاهى از خصوصیات اوست اشکال ندارد، در خبر دیگرى آمده که از حضرت سؤال شد، جایز است زن بایستد تا مرد او را نظر کند، فرمود: آرى، بلکه پوشیدن لباس نازک هم در آن وقت مانعى ندارد.
و قال صلى الله علیه و آله و سلم لصحابى خطب إمراة: أنظر الى وجهها و کفیها(5)
رسول خدا به مردى از صحابه که زنى را خواستگارى کرده بود فرمود: صورت و دستهاى او را ببین.
امثال این روایات مىخواهد بگوید اگر کسى زنى را براى همسرى انتخاب کرد
پس از بررسیهاى لازم در رابطه با خانواده و اخلاق و ایمان او، مانعى ندارد براى آگاهى از خصوصیات بدنى او نظیر مو، قیافه، زیبائى، قد و قامت، اندام، وى را ببیند، مبادا نقص و عیبى در وجود او باشد، یا موردى در او ببیند که باعث دلسردى، یا موجب تفرقه شود، نه اینکه حق دارد خانه یه خانه برود، و ناموس اسلام را یک به یک از نظر بگذراند، و سراپاى همه را دقت نماید تا اگر خواست یکى را از آن میان انتخاب کند(6)
2 – چون زن را پسندید، و مایل به ازدواج با او شد در عین زیبائى زن، و آراسته بودنش به جمال و کمال، و دلبرى و طنازى وى، نیت خود را در ازدواج با او براى خدا قرار دهد، و به عنوان عمل به دستور و فرمان حضرت حق و اجراى سنت انبیاء الهى، بخصوص رسول با کرامت اسلام قدم بردارد.
در این زمینه یعنى اقدام براى ازدواج به قصد قربت و به نیت جلب خوشنودى حق روایت بسیار مهمى از رسول خدا نقل شده:
من نکح لله و أنکح لله استحق ولایة الله(7)
آنکه براى خدا ازدواج مىکند، و براى فراهم کردن وسیله ازدواج دیگران محض خدا قدم برمىدارد استحقاق قرار گرفتن در ولایت خدا را پیدا مىکند.
آرى چنین انسانهاى با فضیلتى مشمول این آیهى شریفه مىگردند:
اللَّهُ وَلِیُّ الَّذینَ آمَنُوا یُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّور(8)
خداوند سرپرست کسانى است که ایمان آوردند، آنان را از ظلمت جهل، ظلم، ضعف روحى، بد اخلاقى، سستى در عمل به نورانیت فهم و بصیرت، عدالت، قوت قلب، خوش خلقى و قدرت در عمل مىبرد.
خداوند داشتن زن و فرزند را دوست دارد، به همین خاطر در سن پیرى به زکریا، یحیى و به ابراهیم، اسماعیل را عنایت فرمود، و در آیهاى از کتابش به رسول مطهرش فرمود:
وَ لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلاً مِنْ قَبْلِکَ وَ جَعَلْنا لَهُمْ أَزْواجاً وَ ذُرِّیَّةً (9)
و به تحقیق رسولانى براى هدایت مردم، پیش از تو فرستادیم و براى آنان زنان و فرزندان قرار دادیم.
3 -عجله در ازدواج کار صحیحى نیست، در معارف اسلامى آمده که: عجله کار شیطان است، انتخاب همسر باید با دقت و وقت گذارى و مشورت، و شناخت لازم از او و خانوادهاش صورت بگیرد، مبادا که در این زمینه خسارتى به طرفین وارد شود، و ضربهى روحى و روانى ببار آید.
حضرت صادق علیهالسلام در این زمینه فرموده:
انما المرأة قلادة فانظر ما تتقلد…(10)
همانا زن گردنبند است، دقت کن چه گردنبندى بر گردن زندگى و حیات خود مىافکنى.
4 – در روایاتى که از رسول حق و اهل بیت طاهرین آن حضرت در کتابهاى پر ارزش شیعه آمده خصوصیات زنى که لایق همسرى مرد مؤمن و جوان مسلمان است و با ظرافت و دقت کامل بیان شده:
رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم فرمود:
اذا اراد احدکم ان یتزوج المرأة فلیسأل عن شعرها کما یسأل عن
وجهها فان الشعر احد الجمالین(11)
به هنگامى که یکى از شما قصد ازدواج با زنى را داشت، (در صورت پیش آمدن مانع از دیدن او) از مویش تحقیق کند، چنانکه از رویش، چه مو هم یکى از مایههاى زیبائیست.
5 تا 13 – جابر بن عبدالله انصارى گوید: با رسول خدا نشسته بودیم، سخن از زنان، و برترى بعضى از آنان بر بعض دیگر به میان آمد، رسول الهى فرمود، من در این زمینه با شما سخن بگویم؟ عرضه داشتم آرى.
فرمود: بهترین زنان شما زنى است که فرزند آورد، مهربان باشد، از پاکدامنى نصیب داشته، نزد فامیل خود عزیز و محترم، و در برابر شوهر متواضع و فروتن باشد.
براى شوهر زینت کند، و نسبت به دیگران با وقار و بىاعتنا دیده شود، سخن شوهر را بشنود، و از وى فرمان ببرد، در خلوت در اختیار او باشد، ولى مانند مردان مبتذل نباشد(12)
14 تا 18 – امیرالمؤمنین علیهالسلام فرمود:
خیر نسائکم الخمس فقیل ما الخمس قال: الهینة اللینة المواتیة التى اذا غضب زوجها لم تکتحل بغمض حتى یرضى، و التى اذا غاب زوجها حفظته فى غیبته فتلک عاملة من عمال الله لا تخیب.(13)
بهترین زنان شما پنج گونهاند، گفته شد پنج گونه کدام است؟ فرمود: آسان گیر، نرم خو، بساز، چون شوهر به خشم آید نیارامد تا خوشنودى او را فراهم آورد، در
غیاب شوهر حیثیت او را حفظ کند، این زن از عمال حق است و از لطف پروردگار ناامید نشود.
19 – حضرت باقر علیهالسلام فرمود:
أتى رجل رسول الله صلى الله علیه و آله و سلم یستأمره فى النکاح فقال: نعم انکح و علیک بذوات الدین تربت یداک و قال انما مثل المرأة الصالحة مثل الغراب الأعصم الذى لا یکاد یقدر علیه قال: و ما الغراب الأعصم؟ قال الأبیض احدى رجلیه(14)
مردى با رسول خدا در مسئلهى ازدواج مشورت کرد، حضرت فرمود: ازدواج کن، ولى با زن دیندار، خدایت خیر دهد، زن شایسته مانند کلاغ اعصم است که دسترسى به او آسان نیست، عرضه داشت کلاغ اعصم کدام است؟ فرمود کلاغى که یک پایش سپید است.
20 و 21 – ابراهیم کرخى گوید به حضرت صادق علیهالسلام گفتم: همسرم از دنیا رفت، زنى همدم و همساز بود، و اینک به فکر ازدواج هستم، حضرت فرمود:
أنظر أین تضع نفسک و من تشرکه فى مالک و تطلعه على دینک و سرک و امانتک فإن کنت لابد فاعلا فبکرا تنسب الى الخیر و الى حسن الخلق(15)
کمال دقت را به خرج بده که وجودت را کجا قرار مىدهى و چه کسى را شریک مال و آگاه بر دین و بر اسرار و امانت خود مىنمائى، اگر از ازدواج چارهاى ندارى، دوشیزهاى پیدا کن نیک رفتار و خوش اخلاق.
22 – رسول حق صلى الله علیه و آله و سلم فرمود:
إن من القسم المصلح للمرء المسلم ان تکون له امرأة اذا نظر الیها سرته، و ان غاب حفظته، و ان امرها أطاعته(16)
از مقدرات الهى براى مرد مسلمان که وضع او را اصلاح مىکند، زنى است که چون شوهر بر وى نظر کند خرسند شود، در غیاب او آبرویش را حفظ کند، و در حضور وى فرمانش را اطاعت نماید.
23 – رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم فرمود:
افضل نساء أمتى أصبحهن وجها و أقلهن مهرا(17)
برترین زنان امتم زیباترین آنان و کم مهریهترینشان هستند.
24 – عن امیرالمؤمنین علیهالسلام أن رسول الله صلى الله علیه و آله و سلم قال: أخبرونى أى شىء خیر للنساء؟ فقالت فاطمة علیهاالسلام أن لا یرین الرجال و لا یراهن الرجال فأعجب النبى صلى الله علیه و آله و سلم و قال إن فاطمة بضعة منى.(18)
امیرالمؤمنى علیهالسلام فرمود: رسول خدا به مردم گفت: به من خبر دهید چه چیزى براى زنان بهتر است؟ فاطمه علیهاالسلام پاسخ داد مردان را نبینند، و مردان هم آنها را نبینند «هرزه و بىبند و بار و غیر مقید به مسائل شرعى و اخلاقى نباشد» رسول حق از این جواب شگفت زده شد و فرمود: فاطمه پارهى تن من است!
25 و 26 – قال الصادق علیهالسلام: خیر نسائکم التى ان أعطیت شکرت و ان منعت رضیت(19)
امام صادق علیهالسلام فرمود: بهترین زنان شما زنى است که اگر مال در اختیارش گذاشتى سپاسگزارى کند، و اگر به مصلحتى از وى منع نمودى خوشنود و راضى باشد.
27 تا 30 – امام ششم علیهالسلام فرمود:
خیر نسائکم الطیبة الریح، الطیبة الطبیخ التى اذا أنفقت، أنفقت بمعروف و اذا أمسکت، أمسکت بمعروف فتلک عامل من عمال الله و عامل الله لا یخیب و لا یندم(20)
بهترین زنان شما زنى است که خوشبو و خوشپخت و پز باشد، و بجا خرج کند، و بجا امساک نماید، چنین زنى از کارکنان حق است، و عامل حق را ناامیدى و پشیمانى نیست.
31 – رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم فرمود:
أعظم النساء برکة أیسرهن مؤونة(21)
پربرکتترین همسر، زنى است که براى شوهر هزینهاش کمتر باشد.
34 – 32 – امیرالمؤمنین علیهالسلام فرمود:
خیار خصال النساء شرار خصال الرجال: الزهو و الجبن و البخل فإذا کانت المرأة ذات زهو لم تمکن من نفسها، و اذا کانت بخیلة حفظت مالها و مال بعلها و اذا کانت جبانة فرقت من کل شىء یعرض لها(18)
بهترین ویژگیهاى زن در فضاى زناشویئى و شوهردارى بدترین صفات مرد است: کبر، ترس، بخل، اگر زن متکبر باشد تسلیم غیر شوهر نمىشود، اگر بخیل باشد مال خود و شوهر را حفظ مىکند، و اگر ترسو باشد از هر پیش آمدى بیمناک
مىشود و در صدد حفظ خود برمىآید، و در نتیجه به دام دیگران نمىافتد.
38 – 35 – رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم فرمود:
تزوجوا الأبکار فإنهن أعذب أفواها، و ارتق أرحاما، و أسرع تعلما، و أثبت للمودة(22)
با دختران بکر و دست نخورده ازدواج کنید، که دهانهاى گواراتر، و رحمهاى جمعتر دارند، یادگیرى آنان سریعتر، و عشق و علاقهى آنان به شوهر و زندگى پایدارتر است.
39 و 40 – امام صادق علیهالسلام فرمود:
خیر نسائکم التى اذا خلت مع زوجها خلعت له درع الحیاء و اذا لبست لبست درع الحیاء(23)
بهترین زنان شما زنى است که چون با شوهر خلوت کند و جامه از تن برگیرد پرده حیا را نسبت به شوهر خود به دور افکند «همه گونه و به هر شکل در اختیار شوهر باشد» و چون جامه بر تن پوشد، لباس حیا را نیز همراه آن بپوشد.
این است خصوصیاتى که باید در زن مسلمان و دوشیزهى مؤمنه باشد، و بر جوانان عزیز مؤمن و مسلمان فرض است که به هنگام آماده شدن براى ازدواج از این خصصویات که با حذف مکررات آن در روایات حدود چهل ویژگى است جستجو کنند، چنان چه در حد قابل قبول در دوشیزهاى یافتند او را براى همسرى خود و مادرى فرزندانشان انتخاب کنند، و بر این معنى سعى داشته باشند که در این زمینه دچار سخت گیرى بیجا و وسواس در انتخاب نگردند، که وسواس و دقت زیاد کار را سخت و زمینه ازدواج را به بنبست دچار مىکند.
1) ازدواج در اسلام / 47.
2) وسائل الشیعه ابواب مقدمات نکاح، باب 36.
3) وسائل الشیعه، ابواب مقدمات نکاح، باب 36.
4) وسائل الشیعه ابواب مقدمات نکاح باب 36.
5) ازدواج در اسلام / 49.
6) همان.
7) محجة البیضاء، ج 3، ص 54.
8) بقره / 257.
9) رعد / 38.
10) بحار، چاپ مؤسسهى وفا، ج 100، ص 233.
11) بحار، ج 100 ص 237.
12) بحار، ج 100، ص 235.
13) همان مدرک، ص 231.
14) ازدواج در اسلام / 59.
15) بحار، ج 100، ص 232.
16) ازدواج در اسلام، 60.
17) بحار، ج 100، ص 236.
18) بحار، ج 100، ص 238.
19) بحار، ج 100، ص 239.
20) ازدواج در اسلام / 61.
21) همان / 70.
22) بحار، ج 100، ص 237.
23) ازدواج در اسلام / 67.
