بیداران و بینایان، و آنان که به تعبیر قرآن اهل بصیرت هستند، و سفرهاى روحى و معنوى را طى کردهاند، براى تقوا سه مرتبه ذکر مىکنند.
تقواى خاص الخاص، تقواى خاص، تقواى عام
حضرت صادق علیهالسلام در روایت بسیار مهمى این سه مرتبه را بدین گونه توضیح مىدهند:
مرتبه اول تقواى بالله فى لله است و آن عبارت و از ترک حلال است چه رسد به ترک شبهه و این تقواى خاص الخاص است.
مرتبه دوم تقواى من الله است و آن عبارت از خوددارى از تمام شبهات است چه رسد به حرام و این تقواى خاص است.
مرتبه سوم تقواى برخاسته از خوف، به خاطر عذاب جهنم و عقاب الیم خداوند است و آن عبارت از ترک تمام گناهان و محرمات است و این تقواى عام است(1)
البته منظور از ترک حلال در گفتار امام صادق علیهالسلام به این معناست، که صاحبان این گونه تقوا بسیارى از امورى که حلال است، به دنبالش نمىروند، زیرا به آنها احساس نیاز نمىکنند، و در حلالى هم که به آن نیازمندند کمال قناعت را رعایت مىکنند.
قدرت بر قناعت براى همگان میسر است، و اگر کسى ادعا کند و براى من قوت بر قناعت نیست، از او پذیرفته نمىشود.
قناعت به حلال، و محدود گرفتن امور مادى زندگى، و پرهیز از داشتن خانههاى آنچنانى، و مرکبهاى گران قیمت، و لباسهاى فوق العاده، و انداختن سفرههاى رنگین، کارى است اخلاقى، و برنامهاى است پسندیده، و زمینهاى است براى تحقق تقواى الهى در تمام شئون زندگى.
1) مواعظ عددیه / 180.
