پس زیادت ها درون نقص هاست

»مولوی«

بسا رخنه که در آن محکمی هاست

»مولوی«

دانی که چرا:

»قدرت تربیت در ضعف آن است(1)«؟

قوی ترین اسباب بازی برای کودک ضعیف ترین و ساده ترین است و قوی ترین معلم در آموزش، ضعیف ترین آن از نظر مداخله گری در یادگیری است.

زیرا هر قدر دخالت معلم و مربی در شکل دهی و دست کاری ذهن و اندیشه ی کودک بیشتر باشد، نقش او در تعلیم و تربیت ضعیف تر است! این عبارت یعنی:

هر قدر فرایند درک و یادگیری حاشیه ای تر باشد، رسیدن به متن و مقصد یادگیری عمیق تر و پایدارتر است.

هر قدر نگاهمان به چیزهای آشنا، غیرعادی تر باشد، ذهنمان خلاق تر و سیال تر و فعال تر است. و این جمله یعنی: والاترین مرتبه ی فهم، فقدان فهم است.

هر قدر بیشتر بدانیم که نمی دانیم، بیشتر می دانیم.

هر قدر گستره ی جهلمان را افزایش دهیم، گستره ی دانشمان فزونی می یابد.

هر قدر از آن چه فهمیده ایم و داشته ایم فراتر رویم، بیشتر به ژرفای «فهمیدن» فرو می رویم؛ چرا که به قول لائوتسه:

اساس بلندی بر عمق است.

و اساس برتری در عمق ریشه هاست. و اساس فرا رفتن از سطح، فرو رفتن در عمق خویشتن است.

اما هر قدر نقش خود را در هدایت افراد، غیر مستقیم تر کنیم، هدایت آنها مستقیم تر می شود.

هر قدر دخالت خود را در شکل دهی دیگران کم تر کنیم، سرعت شکل یابی ایشان بیشتر می شود.

هر قدر نقش مربی در تربیت، ضعیف تر باشد، فرایند تربیت شدن در متربی قوی تر می شود.

هر قدر در انتقال مطالب و فرایند یاددهی کمتر اجبار کنیم، شوق یادگیری در افراد بیشتر می شود.

هر قدر امر و نهی ها و باید و نبایدها را کم تر کنیم، خود آموزی و خودیاری و خودرهبری افراد قوی تر می شود.

و هر قدر مسئولیت و تعهد خود را [به شکل مصلحتی] نسبت به فرزندانمان کم تر کنیم، مسئولیت و تعهد آنها را نسبت به فعالیت های خودشان بیشتر می کنیم!

مهم، زیستن نیست،

مهم آفریدن است.

»فرناندو پسوآ«

1) مقاله ای تحت عنوان ارتباط مدرسه و توسعه؛ پائولوفریره؛ کنفرانس بین المللی تقابل شمال و جنوب؛ سال 1990.