»پیر بوعلی سیاه» گوید که اگر رضوان کلید هشت بهشت در آستین من نهد و گوید هر هشت بگیر و نماز بامدادین را از اول وقت به آخر وقت آر، من آن هشت بهشت نخواهم و اول وقت رها نکنم که اول وقت توفیق رضای وی دارد.(1)
و اما بعد. . . فرق است بین «اقامه» نماز و «خواندن» نماز. فرق است بین «نماز دل» و «نماز تن«. فرق است بین «نماز عشق» و «نماز چشم«. فرق است بین «نماز پیوسته» و «نماز گسسته«. چه حکیمانه گفته اند که نماز «ستون دین است«.(2) این ستون را باید ستود. ستودنی آن گونه که شایسته است. نماز را با نیاز باید همراه کرد و
اقامه نماز باید نیازهای متعالی ما را به پا دارد. نیازهای خفته و نهفته در فطرت ما تنها با پرچم نماز به اهتزاز در می آید و آدمی تنها در «نماز» است که الهی بودن را تجربه می کند و فضیلت نمازاول وقت، شایسته ترین لحظه ای است که این تجربه با جلوه ای الهی به تجلی در می آید. کیست که به چنین فضیلتی وقعی ننهد و آن را به تأخیر اندازد؟ کیست که از تجربه الهی بودن خویش فرار کند؟ کیست که مشتاق تعالی خویش نباشد؟
فضیلت نماز اول وقت باید در طبیعت وجود آدمی به ثمر بنشیند. «تبلیغ» برای نماز آن گاه سودمند است که «تهذیب» و تزکیه دل مقدمه تبلیغ قرار گیرد. ما باید قبل از پاشیدن «بذر» مناسک نماز، بستر «کشت» فرهنگ نماز را در دل کودکان و نوجوانان مستعد سازیم. قبل از سرازیر کردن آب به ساقه های گیاه باید «ریشه» آن را در خاک بیفشانیم. اگر این ریشه در خاک پای نگیرد، فروریختن آب به آن جز به پوسیدگی آن نمی انجامد و پاشیدن بذر در زمین نامستعد و نامناسب جز به خشکاندن و پوکاندن بذر مددی نمی رساند.
پس چه باید کرد؟ باید با «هنر» تربیت و نه با «علم» تربیت، با «لطافت تزکیه» و نه با «فشار تعلیم«، با «ترغیب دل» و نه با «تجدید ذهن«، به ترویج «فرهنگ نماز» قیام کرد و اگر نسل کنونی در این فرهنگ متعالی «فرهیخته» شود از والاترین فرهیختگان عالم بشریت خواهد شد.
1) روضة الفریقین، ص 12، به نقل از کتاب «عین القضاة و استادان او«، دکتر نصر الله پورجوادی، ص 98.
2) الصلاة عمود الدین، رسول اکرم «ص«.
