[Peer Interaction]
گروه همسالان به ویژه از دوره ی دبستان به بعد، یکی از مؤثرترین و پایدارترین منابع نقشهای اخلاقی کودک هستند. کودکان در گروه همسالان، به لحاظ موقعیت طبیعی و خود انگیخته ای(1) که برقرار می گردد، از نظر تبادلات ارزشی و مباحث بین فردی(2)، در غنی ترین و عمیق ترین شرایط تعاملی قرار می گیرند. مطالعات «سی هوشتاین» اشاره دارد که از نظر قضاوت اخلاقی، کودکان طبقه ی متوسط از کودکان مشابه در طبقه ی پایین پیشرفته ترند، اما کودکان هر دو طبقه مراحل مشابهی را طی می کنند.
از آنجا که محیطهای اجتماعی و گروه همسالان در این اجتماعات به لحاظ فرهنگی و ارزشی دارای ساختارهای متفاوتی هستند، نحوه ی اثرگذاری این گروهها در تغییر تراز اخلاقی افراد متفاوت خواهد بود. اساسا هر یک از مراحل اخلاقی طریقه ای تازه از رفتار ساختی شناسی را در رفتار (پذیرش نقش) و درموقعیت های همسالان فراهم می آورد که برای تأثیر آن، فرد نه تنها باید اصل همدلی و هم حسی متقابل را در نظر بگیرد، بلکه باید اثرات عمل بر دیگران را نیز تجربه کند و این اصول را بر مبنای عدالت، تبادل، تساوی و انصاف قرار دهد.
کودکان در تمام مراحل، ارزشهای اساسی گروه همسالان خود را درک می کنند و قادرند بر نقشهای اشخاص دیگر تأکید ورزند و همان نقشها را همسان سازی کنند. وحدت روانی و هم حسی و عدالت در نقش پذیری اخلاقی به «تجربه ی اخلاقی«(3) کمک می کند. در واقع، مباحث جاری اخلاقی در گروههای همسالان و ایجاد تعارضها منجر به حل نقشهای متعارض می گردد و درنتیجه منتهی به اصل عدالت می شود. وجود تعارض اخلاقی درمیان گروه همسالان تعارضی است بین حقوق رقابت آمیز افراد گروه که ظرفیت فرد در پذیرش یک نقش فعال را تعیین می کنند.
بنابراین، ارتقاء اخلاقی کودک در میان همسالان از نظر تحقق عدالت، معنی محسوسی به این فرض می دهد که اصول اخلاقی نه ساخته ی قواعد بیرونی اند و نه زاده ی الهامات درونی، بلکه آنها ناشی از روابط متقابل اجتماعی هستند که بر اثر تعامل دائمی طبیعت فرد با فرهنگ خویش حاصل می شوند.
دراینجا نموداری از تحول ارزش اخلاقی کودک بر اساس ارتباط متقابلی که بین خود و دنیای پیرامون به ویژه درارتباط با گروه همسالان و جامعه ایجاد می کند، نشان داده می شود. در این نمودار شش مرحله قضاوت اخلاقی در چهارچوب روابط اجتماعی، از سطح «خود» تا «دیگران«- که نشان می دهد بتدریج نقش خود کم رنگ تر و نقش گروهها و جامعه پررنگ تر می شود- ارائه گردیده است.
[نمودار تحول ارزشهای اخلاقی کودک بر اساس تعامل بین فردی
اخلاق پیش قراردادی (مرحله ی 1)
مبانی قضاوت: قراردادن ارزشهای اخلاقی پیش قراردادی بر اساس کنترل بیرونی (پاداشها یا نیازهای شبه فیزیکی به جای معیارهای اشخاص.)
مراحل تحول: توجه و تمرکز به نیازهای خود، اطاعت از مراجع قدرت، ترس از تنبیه، اعمال بر اساس پیامدهای فیزیکی مورد قضاوت قرار می گیرند.
خود Self
—-
اخلاق پیش قراردادی (مرحله 2)
مبانی قضاوت: ارتباط یکطرفه با دیگر افراد (او چه می تواند برای من انجام دهد؟ چگونه ما می توانیم توافق کنیم که او به سود من عمل کند؟) انگیزش اساسی ارضاء نیازهای من است. من نیازهای دیگری را نمی توانم انجام دهم، مگر اینکه سودی برای من داشته باشد.
دیگری Other و خود Self
—-
اخلاق قراردادی (مرحله ی 3)
مبانی قضاوت: توجه به گروه افراد وهمرنگی با هنجارهای گروه؛ در اینجا ارتباط دو طرفه است (احتمالا برای یکدیگر خوب هستیم.) انگیزه (پشت مرا بخاران تا من هم پشت تو را بخارانم.) معامله دو طرفه به نفع یکدیگر.
مراحل تحول: قرار گرفتن ارزشهای اخلاقی قراردادی بر اساس شکل گیری نقش دختر خوب پسر خوب با توجه به انتظارات دیگران.
گروه Group و خود Self
—-
اخلاق قراردادی (مرحله 4)
مبانی قضاوت و مراحل تحول: توجه به دیگران در جامعه درستکاری و رعایت مقررات قوانین جامعه، تمرکز بر حفظ نظام اجتماعی (صرف اطاعت نه مانند مرحله ی 1 بلکه برای مقررات و قوانین اجتماعی.
خود Self و جامعه Society
نمودار نمایش تحول ارزشها و مراحل اخلاقی در کودک، با توجه به نقش خودگروه وجامعه (توسط فلیپ شافیر، دانشگاه مینه سوتا)
—-
اخلاق فراقراردادی (مرحله 5)
مبانی قضاوت: جهت گیری بر اساس قوانین اجتماعی و موازین قانونی.
آن چیزی درست است که کل جامعه بر آن تصمیم گرفته اند. هیچ قانون مطلقی وجود ندارد. جامعه می تواند بر اساس مصالحی معیارها را تغییر دهد. تغییرات در قوانین معمولا برای بهزیستی و خوشبختی انسانها انجام می گیرد.
مراحل تحول: ارزشهای اخلاقی فراقراردادی از اصولی که جنبه جهانی دارد ناشی می شود.
—-
جهت گیری اصول کلی اخلاقی (مرحله 6)
تعریف ارزش به وسیله تصمیم آگاهانه صورت می گیرد که مبتنی بر اصول اخلاقی اختیاری موافق یا جامعیت کلی و ثبات باشد. ]
1) Spontaneous.
2) Inter personal.
3) Moral experience.
