نظریه جان بالبی درباره سوگواری کودک در مقابل رویداد مرگ

همان گونه که در بخش های قبلی نیز ذکر شد، جان بالبی فرایند «داغ دیدگی» را در کودکان به طور وسیع و عمیقی مطالعه کرده است. از منظر بالبی، فرایند سوگ در کودکان از الگوی روان شناختی پیروی می کند. فرایند داغ دیدگی در قالب سه مرحله «اعتراض، ناامیدی و گسستگی» شبیه فرایند «جدایی«(1) رخ می دهد. در مرحله «اعتراض«

که ممکن است یک هفته به طول بینجامد، کودک به شدت آرزومند رسیدن به مادر یا مراقبی است که از دست رفته است و با گریه و زاری خواستار بازگشت او می شود. کودک که در این مرحله، امید بازگشت را از دست می دهد. همچنین در این مرحله، نوبت گریه های متناوب، انزوا و انفعال فرا می رسد. در مرحله «گسستگی«، کودک به تدریج علاقه از دست رفته را بازمی یابد و دنبال کسی می گردد که جای مادر یا مراقب او را پر کند.

جان بالبی برای مراحل مختلف سوگ و داغ دیدگی در مقابل مرگ عزیزان، چهار مرحله را فرض کرده است.

مرحله اول: کرختی و اعتراض است که ممکن است در جریان آن پرخاشگری، ترس، اضطراب و ناراحتی ظاهر شود. سپس به فاصله کوتاهی پس از آن مرحله، جست و جو برای یافتن شخص از دست رفته تشدید می شود.

مرحله دوم: طلب کردن است که ممکن است چند ماه و حتی چند سال طول بکشد. شناخت تدریجی، شخص را به مرحله بعدی که دوره پریشانی و ناامیدی است، می کشاند.

مرحله سوم: درماندگی است؛ شخص در عین بیقراری و بی هدفی، سعی می کند الگوهای رفتار سازنده و روابط بین فردی را حفظ کند. بنابراین، تلاش او کافی و کارساز نیست.

مرحله چهارم: سازماندهی است که الگوها، هدف ها و خواسته های شخص داغ دیده وارد مرحله می شود و سوگ مرگ خاتمه می یابد.

یکی دیگر از روان شناسان به نام پارکز(2) مراحل سوگ را به 5 مرحله متوالی تقسیم می کند:

1. هشدار:(3) حالتی تنش زا که با تغییرات بیولوژیک نظیر بالا رفتن فشار خون و ضربان قلب تظاهر می کند و مشابه مرحله اعتراض، ترس و خشم است.

2. کرختی:(4) مرحله ای که شخص می کوشد خود را در مقابل احساس ناراحتی حاد ناشی از فقدان محافظت کند.

3. درجا زدن یا جست و جو:(5) در این مرحله فرد، دائم در جست و جوی شخصی از دست رفته است.

4. نومیدی و افسردگی:(6) شخص نسبت به‌‌ آینده خود ناامید می شود و می کوشد از دوستان و بستگان کناره بگیرد.

5. بهبود و سازمان یابی:(7) شخص درمی یابد که زندگی او با الگوی جدید و سازگاری های تازه ادامه خواهد یافت.

یافته های پارکز نشان می دهد که توالی این مراحل در اکثر نمونه های مورد مطالعه، ثابت؛ اما تسریع و تأخیر در پیمودن این مراحل به نسبت تفاوت های فردی، میزان مقاومت و سازگاری، و شرایط فرهنگی و اجتماعی متفاوت بوده است.

در بخش های بعدی، راهبردهای روان شناختی و تربیتی سازگار کردن کودک با این مراحل و چگونگی تأمین بهداشت روانی کودک در پیمودن طبیعی این مراحل توضیح داده می شود.

1) Separation.

2) Parkes- C. M.

3) Alarm.

4) )Insensitive (numbness.

5) Pining.

6) Depression.

7) Recovery and Organization.