کودکان خردسال در طی شش ماهه ی نخست زندگی شان فقط قادرند صداهای نامفهومی را از دهان خود تولید نمایند و به اصطلاح غان وغون کنند. اغلب آنها با وجود این که اطلاعات و دانسته های زیادی درباره ی افراد و پدیده های پیرامونی شان کسب کرده اند، اما به دلیل عدم رشد کافی اندام های گویایی شان قادر به تکلم و سخن گفتن نیستند. به تدریج که بزرگ می شوند و وارد سال دوم زندگی شان می شوند، توانایی تقلید صداها و کلمات گوناگون را نیز پیدا می کنند. از این مرحله به بعد، اگر پدر و مادر درخواست ساده ای از فرزندشان بکنند، او می تواند با
انجام دادن خواسته ی آنها نشان دهد که منظورشان را درک کرده است. برای مثال، اگر به او بگویند: «چشم ات کو؟«، او قادر است با اشاره کردن به چشم خود، به والدینش نشان دهد که منظور آنها را درک کرده است.
کودک از 18 ماهگی به بعد سعی می کند با زیر و بم کردن صداهایی که از حنجره اش تولید می کند، نسبت به سخنان اطرافیانش واکنش مناسب نشان بدهد. در این سن او قادر است حدود 20 تا 60 واژه ی ساده را به زبان بیاورد. اصول و مبانی یادگیری تکلم عبارتند از (شعاری نژاد، 1378(:
1. آمادگی بدنی. رشد و تکامل اعصاب و اندام های گویایی.
2. آمادگی ذهنی. رشد و تکامل مغز و اعصاب مربوط به درک کلمات و سخن گفتن.
3. الگوپذیری از گفتار دیگران. چگونگی تلفظ کودک به شیوه ی صحبت کردن اطرافیان بستگی دارد.
4. تمرین. امکان صحبت کردن کودک با اطرافیان.
5. میزان انگیزش. تلاش کودک برای صحبت کردن و فهماندن خواسته ی خود به اطرافیان.
6. آموزش. داشتن تمرین و سرمشق های خوب و کمک به کودک در تکرار صحیح کلمات.
در دو سالگی، کودک قادر است حدود 80 تا 100 کلمه را به وضوح بیان کند. این کلمه ها، اغلب واژگانی هستند که کودک آنها را زیاد می شنود.
لازم به یاد آوری است، اگر کودکی تا دو سالگی نتواند واژه، یا عبارتی ساده را به زبان آورد، پدر و مادرش باید او را نزد پزشک متخصص ببرند.
در دو سال و نیمی، کودک می تواند در حدود 200 کلمه را به زبان آورد، اما هنوز در جمله سازی و عبارت پردازی مشکل دارد. اگر کودکی در این سن، نتواند دست کم 50 کلمه، یا عبارتی دو کلمه ای را به زبان بیاورد، به مشاوره ی پزشکی نیاز دارد.
در سه سالگی، کودک می تواند جمله هایی ساده، و با چهار کلمه بسازد. اکنون او قادر است حروف اضافه و ربط را نیز در جمله هایش به کار ببرد.
در چهار سالگی، کودک قادر است به خوبی با اطرافیانش ارتباط کلامی برقرار کند و درباره ی احساسات، افکار، آرزوها و رویدادهای روزانه اش با آنها صحبت کند.
از پنج سالگی به بعد، کودک می تواند با مهارت های کافی سخن بگوید. به عبارت ساده، می تواند فعلی متناسب با زمان و فاعل جمله به کار ببرد، و تا حد امکان جزئیات خواسته هایش را بیان کند.
کودکان برای این که «مهارت های کلامی» خود را توسعه دهند، ابتدا باید گوش دادن، توجه کردن و درک کردن را یاد بگیرند، و سپس سخن گفتن و ارتباط برقرار کردن کلامی را بیاموزند. در واقع، «مهارت های گفتاری» کودکان در مرحله ی اول، شامل «مهارت های شنیداری» و
مهارت های سخن گفتن، و در مرحله ی دوم شامل «مهارت های خواندن» و «مهارت های نوشتن» هستند.
کودکانی که در زبان گفتاری شان مشکل دارند، به طور حتم، در ارتباط برقرار کردن با اطرافیان خود و خواندن و نوشتن هم دچار مشکل می شوند. به بیان دیگر، ارتباط مستقیمی بین زبان گفتاری آنها و پذیرش کلامی شان وجود دارد. دو مهارت گفتاری، شنیدن و خواندن را «مهارت های دریافتی«، و دو مهارت گفتاری سخن گفتن و نوشتن را «مهارت های بیانی» می نامند.
»مهارت های دریافتی«، مهارت هایی هستند که اطلاعات لازم برای فعالیت های مغزی را فراهم می سازند، و «مهارت های بیانی«، مهارت هایی هستند که حاصل اطلاعات داده شده، و نتیجه گیری های مغز را بازگو و بیان می کنند.
