والدین برای اینکه از همان ابتدا فرزندان خود را با آداب صحیح نماز خواندن آشنا کنند بهتر است که روش های آموزش نماز و شیوه های برخورد خود را با فرزندان بگونه ای انتخاب کنند که آنها به طرز فعال و از روی میل و اختیار خود به فلسفه، شرایط و آداب نماز پی ببرند.
یکی از بهترین روش های برای درونی کردن آداب و ارزش های دینی بکارگیری روش اکتشافی و فعال است که به کودکان و نوجوانان فرصت می دهد تا آنها خود شخصاً در بنا کردن مفاهیم و تکوین تدریجی ارزش های دینی مشارکت نمایند. در این روش به جای برخورد مستقیم و تحمیل توصیه ها و اندرزهای تربیتی، سعی می شود با مطرح موضوع به شکل سؤالی پاسخ مناسب از طرف مخاطب داده شود.
در روش فعال، مخاطب احساس دخالت در امور خویش و مشارکت در شکل دادن رفتار و ارزش های
مورد نظر خود می کند و از این طریق آنچه را که خود کشف می کند و یاد می گیرد بهتر در ذهن و ساختار رفتاری او ریشه می گیرد. اما اگر والدین صرفاً با روش های مستقیم بخواهند مفاهیم و تکالیف دینی را منتقل کنند با نوعی مقاومت از جانب فرزندان به ویژه نوجوانان مواجه می شوند. نوجوانان دوست دارند که ارزش های اخلاقی و رفتاری خویش را بر اساس استدلال و عقلانیت خود انتخاب کنند. و اگر احساس کنند که والدین به شکل یک سویه و تحملی آنها را به انجام این تکالیف وادار می سازند نه تنها نسبت به آن تکالیف بی تفاوت می شوند بلکه ممکن است نوعی ستیزه گری و مقابله گری منفی نیز در برابر والدین پیش بگیرند.
ویژگی های روش فعال در تربیت دینی به گونه ای است که:
1 ـ قدرت انتخاب به مخاطب می دهد تا آنها با موضوع یادگیری و آموزش مورد نظر درگیر شوند.
2ـ فرصت کشف و یادگیری شخصی بجای تحمیل و انتقال یک سویه به فرد داده می شود.
3 ـ «چگونه» یادگیری مفاهیم دینی بیش از «چه چیز» یادگرفتن و یا چه اندازه یاد گرفتن مهم است.
4 ـ تعامل و ارتباط دو جانبه به جای تحکم و ارتباط یک سویه انجام می گیرد.
5 ـ در روش فعال، درک مفاهیم و انجام تکالیف دینی به صورت خود انگیخته و از طریق انضباط درونی انجام می گیرد.
6 ـ آموزه های دینی بر اساس مراحل تحول شناختی، قابلیت ها و ظرفیت های ذهنی ارائه می شود.
7 ـ آماده سازی عاطفی، ترغیب و تشویق اولیه برای پذیرش مفاهیم دینی قبل از هرگونه آموزش دینی یک اصل علم در روش های فعال محسوب می شود.
8 ـ درک متقابل، احترام متقابل و ارتباط دوسویه از جانب والدین بویژه برای فرزندان نوجوان محور در فرآیند تربیت دینی مورد توجه قرار می گیرد.
مدل زیر یک مثال عملی برای مقایسه دو نوع روش برخورد با فرزندان در ارتباط با تربیت دینی و اقامه نماز می باشد:
به جای گفتن: این طرز نماز خواندن غلط است
می توان گفت: طرز درست نماز خواندن چگونه است؟
به جای گفتن: زود باش وقت نماز دیر شد
می توان گفت: فکر می کنی الان وقت چیست؟
به جای گفتن: صدبار گفته ام که نمازت را به موقع بخوان
می توان گفت: من درمورد چه چیز بارها به تو تذکر داده ام؟
به جای گفتن: یادت باشد صبح زود بیدار شوی که نمازت قضا نشود
می توان گفت: فردا صبح باید چه ساعتی بیدار شوی؟ یا اولین کاری که باید صبح زود انجام بدهی چیست؟
به جای گفتن: این قدر نمازت را با سرعت و شتاب
می توان گفت: چگونه می توانی نمازت را با آرامش بخوانی
به جای گفتن: ثواب خواندن نماز در مسجد خیلی بیشتر از خانه است.
می توان گفت: خواندن نماز در کجا ثواب بیشتری دارد؟
به جای گفتن: این طرز نماز خواندن را خدا قبول نمی کند.
می توان گفت: فکر می کنی خداوند کدام نوع نماز را بیشتر قبول می کند؟
به جای گفتن: این وضویی که گرفتی باطل است زود باش دوباره وضو بگیر.
می توان گفت: طرز صحیح وضو گرفتن چگونه است می توانی یک بار برای من انجام بدهی؟
به جای گفتن: اگر نمازت را به موقع بخوانی جایزه می گیری.
می توان گفت: هرگاه نمازت را به موقع می خوانی چه احساسی داری؟
به جای گفتن: اگر نمازت را ترک کنی خداوند نیز از تو قهر می کند
می توان گفت: اگر نمازت را ترک کنی چه اتفاقی می افتد؟
به جای گفتن: کسی که نماز می خواند نباید گناهی مرتکب بشود یا کارهای زشت انجام دهد.
می توان گفت: کسی که اهل نماز است باید از چه کارهایی دوری کند؟
