کودکان نوشتن حروف را، در حقیقت، از دوران خردسالی آغاز می کنند.
آنها قبل از این که وارد مدرسه شوند، استفاده از مداد، مداد رنگی و مداد شمعی را خوب یاد می گیرند. اگر والدین و مربیان دوره های پیش دبستانی روش صحیح مداد دست گرفتن را به کودکان خردسال درست آموزش دهند، آنها نقاشی کردن را راحت تر به نوشتن تبدیل خواهند کرد.
برای آغاز آموزش نوشتن می توان به کودک کمک کرد تا از روی خطوط منحنی، افقی، عمودی و مایل چندین بار رسم کند تا مهارت کافی برای نوشتن حروف الفبا را به دست آورد.
پس از این که کودک توانست الگوهای نوشتاری بالا را به خوبی انجام دهد و بر رسم کردن آن مسلط شود، می توان نوشتن حروف الفبا را به او یاد داد. ساده ترین روش برای آموزش نوشتن حروف الفبا، پر کردن روی حروف است. بدین منظور، والدین و مربیان می توانند از کتاب های آموزشی آماده ای که حروف و کلمه های ساده ی اولیه را به صورت نقطه چین شده، چاپ کرده اند، استفاده کنند و از کودک بخواهند تا ضمن نگاه کردن به تصویر و کلمه، با دقت روی آنها را پر کند.
به تدریج که کودک با رونویسی از کلمات آشنا می شود، می توان به او سرمشق داد و از او خواست که، از روی هر کلمه چند بار بنویسد.
آب-. . . . . . . . .
بابا-. . . . . . . . .
داد-. . . . . . . . .
است-. . . . . . .
بادام-. . . . . . . .
هم زمان با یادگیری نوشتن کلمه های ساده، می توان از کودک خواست که با همان کلمه ها یک جمله بسازد. مثل، بابا بادام داد. به تدریج نیز می توان
بر تعداد کلمه ها و جمله ها افزود و از کودک خواست با استفاده از همان کلمه ها داستانی کوتاه بنویسد. او هم چنین می تواند برای هر بخش از داستان خود تصویری نقاشی کند و آن را به صورت داستانی مصور درآورد. والدین و مربیان می توانند برای پی گیری میزان پیشرفت کودک در امر نوشتن و تمرین روان خوانی برای او، نوشته هایش را جمع آوری کنند و از این طریق موجب افزایش احساس اعتماد به نفس و خود بسندگی کودک شوند.
لازم به یادآوری است، در آغاز کار، نوشتن دیکته ی صحیح کلمات، اهمیت چندانی ندارد، و پدر، مادر یا مربی کودک نباید بر صحت املایی کلماتی که او می نویسد، اصرار و تأکیدی داشته باشند. در این مرحله کودک باید هنگام نوشتن احساس راحتی کند و هیچ چارچوب و محدودیتی برای پرروش تخیلات و ذهنیات خود نداشته باشد. در مراحل بعد آموزش نوشتن می توان اشتباه های املایی او را اصلاح کرد و درست نوشتن را به کودک یاد داد. اگر والدین و مربیان بتوانند فرهنگ لغت مصوری برای کودک تهیه کنند تا او بتواند با مشاهده ی تصویر هر چیزی، نام آن و دیکته ی صحیح کلمه را یاد بگیرد، می توانند انگیزه ی داستان نویسی را در کودک تقویت کنند.
توجه: برای درست کردن فرهنگ لغت مصور، می توانید کارت هایی که تصویر جانوران، گیاهان و اشیاء گوناگون را دارند تهیه کنید و نام هر یک از آنها را به صورت خوانا، زیر هر تصویر بنویسید. آن گاه کارت ها را براساس حروف الفبا ردیف کنید و آنها را در اختیار کودک قرار دهید.
مشکلات نوشتاری کودکان. از آنجایی که کودک به وسیله ی نوشتن افکار می تواند، احساسات و دانسته های خود را به شکل نوشتاری بیان کند، باید بتواند حروف و صداها را به درستی تشخیص دهد و مرتب و خوانا بنویسد، تا فردی که متن نوشته شده ی او را می خواند، منظور و مقصود او را
درست بفهمد. رایج ترین مشکلات مربوط به نارسا نویسی کودکان عبارتند از (والاس و مک لافلین، 1373(:
1. کج نویسی بیش از اندازه. اغلب کودکان ممکن است به چند دلیل زیر بیش از اندازه کج بنویسند:
– بسیار نزدیک بودن بازو به بدن.
– بسیار سفت گرفتن شست.
– دور بودن خیلی زیاد نوک قلم از انگشت ها.
– صحیح نبودن جهت کاغذ.
– درست نبودن جهت حرکت قلم.
2. راست نویسی بیش از اندازه. اغلب کودکان ممکن است به چند دلیل زیر بیش از اندازه راست بنویسند:
– بسیار دور بودن بازو از بدن
– بسیار نزدیک بودن انگشت ها به سر قلم.
– هدایت قلم به تنهایی توسط انگشت سبابه.
– ناصحیح بودن جهت کاغذ.
3. پرفشار نوشتن. اغلب کودکان ممکن است به چند دلیل زیر با فشار بنویسند:
– فشار دادن بیش از اندازه ی انگشت سبابه.
– استفاده از قلم نامناسب.
– نازک بودن بیش از اندازه ی قلم.
4. کم رنگ نویسی بیش از اندازه. اغلب کودکان ممکن است به چند دلیل بیش از اندازه کم رنگ بنویسند:
– بیش از حد اریب، یا راست نگه داشتن قلم.
– چرخش نوک قلم به یک سمت.
– قطر بیش از حد قلم.
5. زاویه دار نویسی بیش از اندازه. اغلب کودکان ممکن است به چند دلیل بیش از اندازه زاویه دار بنویسند:
– سفت بودن بیش از حد شست.
– بیش از حد شل نگه داشتن قلم.
– حرکت بیش از حد کند قلم.
6. نامرتب نویسی بیش از اندازه. اغلب کودکان ممکن است به چند دلیل بیش از اندازه نامرتب بنویسند:
– نبودن آزادی حرکت.
– حرکت بیش از حد کند دست.
– محکم گرفتن قلم.
– نادرست یا ناراحت بودن وضعیت.
7. فاصله گذاری بیش از اندازه. اغلب کودکان ممکن است به دو دلیل بیش از اندازه در بین نوشته شان فاصله بگذارند.
– پیشرفت بیش از حد سریع قلم به سمت چپ.
– حرکت بیش از حد و سریع جانبی.
مشکل کودکان چپ دست. مشکلی که بیشتر کودکان چپ دست دارند، این است که مجبور هستند از روش های افراد راست دست برای نوشتن استفاده کنند. در این حالت نیز دیدن متن نوشته ی خودشان به راحتی برای آنها ممکن نیست. آنها مجبور می شوند کمی بچرخند و بنویسند. به همین دلیل همیشه با نوعی بدخطی، یا نارسانویسی روبه رو می شوند.
توجه: کودکان چپ دست هنگام نوشتن، باید مستقیم روبه روی کاغذشان قرار بگیرند و کج ننشینند. فقط زمانی که قصد دارند تمرین خوش نویسی کنند، می توانند کمی سمت راست کاغذشان را به طرف پایین، درست مخالف جهتی که یک فرد راست دست کاغذش را قرار می دهد، کج کنند. هم چنین، قلم را باید از سه سانتی متری نوک آن در دست بگیرند، تا بتوانند نوشته ی خود را ببینند و بین حرکت دست و چشم خود هماهنگی برقرار کنند.
روش های کاستن از مشکلات نوشتن در کودکان. بیشتر کودکانی که دچار اختلال در خواندن هستند، در نوشتن هم مشکل دارند. به همین دلیل روان شناسان به والدین، مربیان و درمان گرانی که با کودکی که مبتلا به اختلال نوشتن است، سرو کار دارند، توصیه می کنند که ابتدا مهارت کودک را در خواندن مورد بررسی قرار دهند، و زمانی که اطمینان حاصل کردند که او در این زمینه نارسایی و مشکلی ندارد، درصدد رفع مشکل نوشتن او برآیند. در اغلب موارد، این کودکان می توانند با صرف کمی وقت، حوصله و دقت تکالیف خود را به خوبی انجام دهند، فقط موقع امتحان دادن، مربی یا آموزگار باید زمان بیشتری به آنها بدهد.
لازم به یادآوری است، اگر این گروه از دانش آموزان نتوانند مشکل نوشتن خود را به خوبی رفع کنند، در دوره ی دبیرستان و دانشگاه، که به سرعت و مهارت بیشتری برای نوشتن و یادداشت برداری احتیاج دارند، به شدت دچار کاهش و افت تحصیلی می شوند.
به طور کلی، مواردی که برای ترمیم و کاهش مشکلات مربوط با نوشتن در کودکان باید در نظر گرفت، عبارتند از (فریار و رخشان، 1369(:
1. موقعیت نشستن کودک. کودک هنگام نوشتن به صندلی و میزی
احتیاج دارد که متناسب با قد و قواره ی او باشد. بلندی میز باید به اندازه ای باشد که کودک هنگام نوشتن بتواند هر دو ساعدش را روی میز قرار دهد.
2. روش مداد دست گرفتن. اگر کودک از ابتدای نوشتن یاد بگیرد که مدادش را به شکل صحیحی در دست بگیرد، هیچ گاه مجبور نخواهد شد که سرش را بیش از اندازه به کاغذ نزدیک کند. مداد باید بین سه انگشت شست، سبابه و وسطی قرار بگیرد و دو انگشت دیگر تکیه گاهی برای انگشت وسط باشند.
3. طرز قرار گرفتن کاغذ. کاغذ یا دفتری که کودک روی آن می نویسد، می تواند کمی کج باشد، طوری که گوشه ی سمت چپ آن زاویه ای 20 درجه با لبه ی میز داشته باشد.
4. نوع مداد. مدادی که کودک هنگام نوشتن از آن استفاده می کند، باید از نرمی مناسبی برخوردار باشد. مدادهای زبر، کم رنگ و سفت موجب خستگی دست و انگشت های کودک می شوند و او را مجبور می کنند که فشار زیادی بر آنها وارد کند.
5. نوشتن بر روی تخته سیاه یا وایت برد. هنگامی که کودک جلوی تخته سیاه، یا وایت برد می ایستد و متنی را می نویسد، یاد می گیرد که هنگام نوشتن دستش را راست نگه دارد. در ابتدا نیز که کودک شروع به یادگیری نوشتن می کند، اغلب حروف را بزرگ می نویسد، اما به تدریج یاد می گیرد که تناسبی بین نوشته های خود برقرار کند.
6. کپی کردن. والدین و مربیان می توانند مقداری کاغذ پوستی نازک در اختیار کودک قرار دهند و از او بخواهند تصویرها، شکل ها، نوشته ها و خطوط اصلی نوشته های کتاب درسی شان را کپی برداری کند. با انجام این روش، نه تنها مهارت نوشتن و رسم کردن
شکل ها و تصویرهای گوناگون در کودک پرورش می یابند، بلکه هماهنگی بین چشم و دست او نیز بیشتر می شود.
7. آموزش حروف از ساده تا مشکل. هنگام آموزش نوشتن به کودکان مبتلا به نارسانویسی، ابتدا باید حروفی که شکلی ساده تر و مشخص تر دارند، به آنها آموزش داده شود. هم زمان نیز می توان حروف صدادار اصلی (ا- ا- ا- آ- او- ای) را به آنها یاد داد.
8. آموزش واژه ها و عبارت ها. پس از فراگیری نوشتن حروف ساده، به تدریج می توان نوشتن کلمه، جمله و عبارت را از ساده به پیچیده، به کودکان مبتلا به نارسانویسی آموزش داد. در این مرحله باید توجه کودک را به فاصله گذاری بین کلمه ها، رعایت اندازه ی کلمه ها، صاف نوشتن و علامت گذاری را نیز به کودک آموخت.
