»یا أَیُّهَا النَّاسُ کُلُوا مِمَّا فِی الْأَرْضِ حَلالاً طَیِّباً وَ لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّیْطان…»
»بقره / 168«
نیاز انسان به مال و ثروت، جهت ادارهى امور زندگى على الخصوص با مسئولیت سنگینى که از جانب زن و فرزند بر عهدهى اوست نیازى صد در صد طبیعى است.
ثروت و مال، کسب و تجارت، به خودى خود و بدون اتصال به انسان رنگى از خیر و شر ندارد.
به عنوان مثال، آهن از اموال است، خاصیت شکل گیرى دارد، انواع وسائل را از آن مىسازند، ولى تا در اختیار بشر نباشد مادهاى است بىخیر و شر، وقتى در اختیار انسان مؤمن، با ادب، با وقار، با کرامت قرار بگیرد خیر است، و زمانى که به دست فردى شریر، بىتربیت، غافل، هواپرست بیفتد شر است.
آهن را وقتى ابنملجم به دست بگیرد امام موحدان، مولاى عاشقان، معلم عارفان را در شب قدر، کنار محراب مسجد از پا درمىآورد، و مصداق شقىترین اشقیا مىشود، پس آهن در دست او به خاطر وضع باطنى او منبع شر و فساد و خسارت است، خسارتى که قابل جبران نیست.
آهن وقتى در اختیار امیرالمؤمنین علیهالسلام قرار بگیرد، موجب بقاى دین و گسترش
هدایت مىگردد، و ثواب یک بار بکارگیرى آن به فرموده رسول حق برتر از عبادت جن و انس مىشود:
ضربة على یوم الخندق افضل من عبادة الثقلین.
پول و مال التجاره براى مردم مؤدب به آداب الهى، و عاشقان حضرت حق، سکوى پرواز به سوى ملکوت، و وسیله رسیدن به قرت حق، و موجب صلوات و رحمت پروردگار، و علت جلب ثواب عظیم و بهرهى ابدى است.
آرى مؤمن که متصف به جود و کرم، سخاوت و رأفت، و متخلق به اخلاق حق است مال برایش مال التجاره آخرت، و مرکب حرکت به سوى نعیم ابد حق، و مورث خیر دنیا و آخرت است.
مگر نه اینکه در سورهى مبارکه بقره، حضرت حق از مال باقیمانده انسان مؤمنى که از دنیا رفته تعبیر به خیر بجا مانده مىکند؟(1)
آرى جلوه ایمان مؤمن، و کرامت و سخاوت و رحمت و رأفت او، ثروت و مالش را به عنوان خیر بجامانده قرار مىدهد، که یک سوم آن مطابق وصیتش باید در راه خیر، و دو سوم دیگرش برابر با آیات قرآن در اختیار وارث اوست.
در توضیح آیهى شریفهى: «رَبَّنا آتِنا فِی الدُّنْیا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَة«(2)
حضرت صادق علیهالسلام فرموده:
رضوان الله و الجنة فى الآخرة، و السعة فى الرزق و المعاش و حسن الخلق فى الدنیا(3)
خیر و خوبى آخرت رضاى حق و بهشت، خیر و خوبى دنیا زیادى رزق و معاش و حسن خلق است.
بر این اساس پول و مال، ثروت و مکنت کارگاه و کارخانهاى براى تولید رضاى حق و بهشت عنبر سرشت جهت مردم مؤمن است.
چرا که مؤمن از طریق کسب مشروع، و رعایت مسائل فقهى، و گریز از معاملات حرام، و پا بر جائى در معاملات حلال و خلاصه در سایه طاعت حق پول به دست مىآورد، و آن را در نفقه واجب زن و فرزند، پرداخت حقوق واجبه حق مانند خمس و زکات، کمک به سائل و محروم، دستگیرى از ضعیف و مظلوم، یارى به اقوام و آشنایان بکار مىبرد.
بکار گیرى مال به دست آمده از راه مشروع، در این امور طبیعى و شرعى در حقیقت طاعت و عبادت، و به فرموده قرآن مجید خیر دنیا و آخرت است، و به همین سبب است که در کتاب خدا از مال و ثروت تعبیر به خیر و حسنه شده، و کسب و خرجش براى مؤمن عبادت حق، و موجب اجر عظیم و ثواب بىنهایت است.
نظر وجود مبارک امیرالمؤمنین علیهالسلام دربارهى ثروتى که به دست مردم بىدین، و اسیر هواى نفس است شنیدنى است:
المال مادة الشهوات، المال نهب الحوادث، المال یقوى الآمال، المال سلوة الوارث، المال یکرم صاحبه فى الدنیا و یضعه فى الآخرة(4)
مال اصل شهوات، تاراج حوادث، تقویت کننده آرزوها، سرگرمى وارث است، مال در دنیا دارندهاش را رفعت مىدهد، و در آخرت او را پست مىنماید.
رسول حق صلى الله علیه و آله و سلم فرمود:
ان الدینار و الدرهم اهلکا من کان قبلکم و هما مهلکاکم(5)
طلا و نقره گذشتگان شما را هلاک کرد، و شما را هم هلاک مىکند.
ان لکل أمة عجلا و عجل هذه الأمة الدینار و الدرهم(5)
براى هر امتى گوسالهاى است، و گوساله این امت دینار و درهم است.
آرى مردم ضعیف الایمان در کنار مال دچار شهوات حرام، هیجان آرزوها، خزى دنیا و آخرت، و به تعبیر رسول اسلام گرفتار گوساله پرستى، در قیافه مال پرستى مىشوند.
1) بقره / 180.
2) بقره / 201.
3) بحار، ج 71، ص 383.
4) میزان الحکمه، ج 9، ص 278 – 277.
5) همان مدرک.
