بدون تردید آنچه که محصول زحمت انسان، از طریق تجارت و کسب مشروع است، کسب و تجارتى که حضرت حق دستور داده، و تفصیل آن را فقه اهل بیت بیان نموده حلال، و هر آنچه که از راه غیر مشروع، بمانند رشوه، غصب، دزدى، زور، خدعه، حیله، غارت، و ربا به دست مىآید حرام است.
قدم برداشتن براى تحصیل حلال عبادت و موجب اجر و ثواب و حرکت کردن براى تحصیل حرام، معصیت و باعث عذاب و نفرت خدا است.
اگر کسى از راه حلال سربپیچد، و در طریق حرام گام بردارد، و در برابر نصیحت ناصح بگوید چکنم خداوند براى من این گونه مقرر کرده، قطعا به حضرت حق و دستگاه خلقت تهمت زده، و سخنى صد در صد شیطانى به زبان جارى کرده و متوسل به دروغى شاخدار شده است.
آیات زیادى در قرآن مجید ناطق به این معناست، که حضرت حق روزى همگان را رزق حلال قرار داده و دعوت به کسب حلال و خوردن حلال فرموده، و براى احدى روزى حرام مقرر ننموده، که منبع حرام انحراف فکرى و اخلاقى انسان و ضعف ایمان اوست.
نسبت دادن حرام به حضرت حق نسبتى ناروا، و تهمتى بیجا، و گناهى بزرگ است که عقاب و عذابش در قیامت سخت است.
خلاف عدل و حکمت و رحمت و رأفت است که روزى از جانب حق از منابع حرام اراده شود، ولى دستور اکید او این باشد که از حلال طیب بخورید، مىدانید که اگر اینطور مىبود در اراده و دستور او تناقص بود، در حالى که اینطور نیست، در حریم مقدس او تناقصى وجود ندارد، این انسانهاى بىخبر هستند که به حضرت او ناجوانمردانه و از پى حماقت و بىخبرى خود تهمت مىزنند.
قرآن مىفرماید:
یا أَیُّهَا النَّاسُ کُلُوا مِمَّا فِی الْأَرْضِ حَلالاً طَیِّباً وَ لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّیْطانِ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُبین.
إِنَّما یَأْمُرُکُمْ بِالسُّوءِ وَ الْفَحْشاءِ وَ أَنْ تَقُولُوا عَلَى اللَّهِ ما لا تَعْلَمُون(1)
اى مردم از آنچه در زمین حلال و پاکیزه است بخورید، و قدم جاى قدمهاى شیطان مگذارید، و دچار وسوسههاى او نشوید، همانا او دشمن آشکار شماست.
او به شما دستور به بدکارى و زشتى مىدهد، و وادارتان مىکند از روى جهل و نادانى سخنانى به خدواند نسبت دهید.
و لقد کرمنا بنىآدم و حملناهم فى البر و البحر و رزقناهم من الطیبات.
و به تحقیق فرزندان آدم را گرامى داشتیم، و راه به خشکى و دریا را براى آنان باز گذاشتیم، و از پاکیزهها روزى آنان قرار دادیم.
امام باقر علیهالسلام مىفرماید:
لیس من نفس الا و قد فرض الله لها رزقها حلالا یأتیها فى عافیة، و
عرض لها بالحرام من وجه آخر، فان هى تناولت من الحرام شیئا قاصها به من الحلال الذى فرض الله لها و عندالله سواهما فضل کبیر(2)
انسانى نیست مگر اینکه خداوند روزى و رزق او را از حلال واجب کرده، این روزى حلال در عین عافیت به او مىرسد، راه حرام ربطى به حق ندارد، مسیر حرام مسیرى دیگر، و برنامه آن شیطانى است، انسان اگر چیزى از حرام به دست آورد، به اندازهى آن از رسیدن حلال به او جلوگیرى مىشود، منهاى حلال و حرام نزد حضرت حق فضل کبیر براى انسان مقرر شده.
1) بقره 169 – 168.
2) بحار، ج 5، ص 147.
