پژوهش ها نشان می دهند حضور فعال پدر در حاملگی همسرش زمینه را برای زنجیره کلی تعاملات مثبت خانوادگی که به نفع زندگی زناشویی، به نفع کودک و تقویت کننده پیوند پدر- کودک است آماده می سازد.
برای مثال، وقتی پدری حضور فعال در کلاس های آمادگی برای تولد کودک داشته باشد، می آموزد چگونه می تواند همسرش را به شیوه ای اثربخش در زایمان یاری کند و در طول مراحل زایمان به او دلگرمی دهد. این امر می تواند برای مادر و کودک پیامدهای مثبتی داشته باشد. یافته های پژوهشی نشان می دهد زنانی که همسرانشان در زایمان آنها حضور دارند در مقایسه با زنانی که این تجربه را نداشته اند درد کمتر و دریافت داروی کمتر را گزارش داده اند و احساس خوش بینانه ترین به تجربه زایمان داشته اند. در موارد سزارین نیز همبستگی یکسانی بین حضور پدر و احساس و تفکر مادر نسبت به زایمان مشاهده شده است. افزون بر این، پژوهش دیگری حاکی است پدری که علاقه زیادی در مورد حاملگی همسرش از خود نشان می دهد، هنگام تولد نوزاد زمان بیشتری او را در آغوش می گیرد و بیشتر به گریه او پاسخ می دهد.
بدست آوردن چنین تجربه ای عملی در روزهای آغازین تولد نوزاد اهمیت دارد. پژوهشگری دریافت پدرانی که پوشک کودک خود را عوض می کنند، او را حمام می کنند، مانند گهواره تکان می دهند و پس از تولد نوزاد در بیمارستان از او مراقبت می کنند، بیش از دیگران در ماه های بعدی نیز این فعالیت ها را انجام می دهند – فعالیت هایی که فرصت ارتباط چهره به چهره را به نوزاد و پدر می دهد تا بتوانند نشانه ها و حالت های روحی یکدیگر را بیاموزند و ارتباطی مثبت را آغاز کنند.
افزون بر این، عادت هایی که در دوران نوزادی فرزند در پدر شکل می گیرند، معمولا پایدار هستند. اگر پدری در سال های آغازین زندگی نوزاد حضوری فعال داشته باشد، با احتمال بیشتری این ارتباط را تا دوران کودکی و نوجوانی ادامه خواهد داد.
با در نظر گرفتن چنین یافته هایی، پدرانی که خواستار رابطه ای پایدار با فرزندان خود هستند باید این بنا را بر پایه دوره بارداری، و ماه های آغازین زندگی کودک بسازند. با این وجود، کسانی که برای نخستین بار پدر می شوند باید آگاه باشند در بیشتر حالات مراقبت از نوزاد تجربه ای عملی و پر از آزمایش و خطا است. زیبایی حضور فعال از نخستین روز تولد این است که پدر و مادر می توانند با هم چیزهایی در مورد نوزاد منحصر به فرد خود بیاموزند. و از آنجا که رابطه بین والد و نوزاد دو سویه است، نوزاد تازه متولد شده نیز فرصت می یابد تا در روزهای آغازین زندگی پدر خود را بشناسد. نوزاد وقتی با چهره ی پدر، صدای او، آهنگ قدم های او، شیوه بوییدن او و شیوه ای که او را در آغوش می گیرد آشنا می شود، این حضور برای او موجب احساس آرامش و امنیت می شود، همانطور که حضور مادر نیز در او چنین احساسی را ایجاد می کند. همچنین نوزاد از شیوه پاسخگری پدرش درس های با اهمیتی در مورد کنترل اجتماعی می آموزد، نوزاد می آموزد می تواند بر شیوه ای که پدرش با او رفتار می کند تأثیر بگذارد و با رفتار خودش نیز دیگران را تحت تأثیر قرار دهد.
گرچه طبیعی است وقتی مادر به کودک شیر می دهد پدر احساس نادیده گرفته شدن داشته باشد، اما روش های بسیاری برای پدران وجود دارد تا به کودک خود غذا بدهند. این روش ها شامل آب دادن به نوزاد از شیشه، مکمل های غذایی و دادن شیر مادر با شیشه به نوزاد است. آنان می توانند نوزاد را حمام کنند، پوشک نوزاد را عوض کنند، نوزاد را مانند گهواره تکان دهند و نوزاد را در آغوش بگیرند و راه بروند. و البته پدران هرگز نباید استعداد ویژه جنسیتی خود برای بازی کردن را فراموش کنند. روان شناسی به نام اندرو ملت زوف(1)، در نوزادان تازه به دنیا آمده به نکته بسیار ظریفی پی برد، او مشاهده کرد حتی این نوزادان از حالت های چهره مراقبان خود تقلید می کنند. بدین معنا که زمانی را که پدر صرف گفتگوی چهره به چهره می کند، حتی کوچکترین کودکان نیز متوجه آغاز رابطه پر ارزش و پاداش می شوند.
البته این که پدران فرصت کافی برای گذراندن با نوزاد تازه به دنیا آمده خود را
دارند فرضیه ای بیش نیست، به همین دلیل است که من از طرفداران مرخصی پدر برای تولد فرزندش هستم. اگر موقعیت شغلی پدران به گونه ای است که مرخصی پدری داشتن در آن غیر ممکن است، به آنها پیشنهاد می کنم تا حد امکان در این دوره با اهمیت و جایگزین ناپذیر یعنی هفته های آغازین زندگی کودک تا آنجا که می توانند از مرخصی سالیانه خود استفاده کنند.
خویشاوندان نیز می توانند در تأکید بر این امر یاری کننده باشند که پدران به گریه کودک بی توجه نیستند و میل به یاری و همراهی مادر دارند. برای مثال، مادر بزرگ و پدر بزرگ های دلسوز و نگران می توانند عقب نشینی کنند و به پدر اجازه بدهند نقش حمایتی را برای نوزاد ایفا کند و وقتی مادر استراحت می کند از نوزاد مراقبت کند. در این مورد، پدر فرصت لازم برای مراقب دست اول بودن را پیدا می کند تا بتواند به حالت ها و نشانه های نوزاد پی ببرد.
البته، مادران خودشان نقش مراقب اصلی از نوزاد را ایفا می کنند و تنها از پدر می خواهند دستیار آنان باشد و مانع از درگیری کامل پدر در مراقبت از کودکان می شوند. راس پارک و اشلی بایتل(2) در مطالعه شیوه مادران نسبت به سهیم کردن پدر در مراقبت از نوزاد دریافتند اگر مادر از شیوه ی مراقبت همسرش انتقاد کند و اگر باور داشته باشد که زنان در نگهداری از نوزادان توانایی ذاتی بیشتری دارند، پدران کمتر درگیر مراقبت از نوزاد می شوند.
با این وجود، بسیاری از زنان حضور پدر را بسیار با اهمیت و با ارزش می دانند و می خواهند بدانند به چه شیوه ای می توانند پدر را در این زمینه تشویق کنند. پاسخ برای این زنان روشن است: بگذارید همسرتان به شیوه خودش از کودک مراقبت کند. تجربه های خودتان را در اختیار او قرار دهید، اما از شیوه بستن پوشک، تکان دادن شیشه شیر، قنداق کردن کودک و غیره در او خیلی ایراد نگیرید. به یاد داشته باشید کودکان می توانند از شیوه های مختلف مراقبت بهره مند شوند، از جمله شیوه مردانه مراقبت که می تواند لذت بخش تر باشد، تماس جسمی در آن بیشتر و محدودیت
کمتر است. اگر زن و شوهر در شیوه مراقبت از کودک، با یکدیگر اختلاف سلیقه داشته باشند، می توانند مسئولیت هایی را برای یکدیگر تعیین کنند. به عبارتی، تو به بچه غذا می دهی و من هر روز صبح او را حمام می کنم. همچنین، اگر آرام کردن کودک برای پدر دشوار باشد، شاید او و کودک نیاز به زمان بیشتری داشته باشند تا بدون مداخله مادر حالت های یکدیگر را بشناسند. بیرون فرستادن مادر بعضی بعد از ظهرها با دوستانش برای تنها گذاشتن پدر و کودک تا خودشان گلیم خود را از آب بیرون بکشند، می تواند نتیجه مطلوبی داشته باشد.
گاهی چشم پوشی از آنچه که مدت های زیادی تحت کنترل مادر بوده برای برخی مادران تازه دشوار باشد. اما اگر مادر عقب نشینی کند و به پدر و کودک اجازه بدهد زمانی را با هم بگذرانند، مشاهده خواهد کرد که چگونه کودکشان از رابطه ای سلامت، رشد سالم و ارتباطی پرورش دهنده بهره مند خواهد شد.
1) Andrew Meltzoff.
2) Ashley Beitel.
