ما تا حال بحث در خانواده داشته و در آن از پدر و مادر سخن گفته ایم، از والدین فاسد و فاقد اخلاق اسلامی بحث کرده ایم. ولی از این امر غافل نیستیم که در زمینه سازی شرافت یا انحراف کودکان دیگر اعضای خانواده نیز مؤثرند مثل برادر و خواهر ارشد، پدر بزرگ و مادر بزرگ، عمو و عمه و دائی و خاله، مستخدم و نوکر و کلفت و راننده و اصولا هر کسی که در محیط خانواده زندگی می کند و با کودک مأنوس و در معاشرت است.
در مواردی ضرر و صدمه روحی وارده بر کودک از سوی اینان است که والدین کاملا در آن بیخبر و غافلند. نقش سازندگی یا ویرانی بنای اخلاقی کودک توسط اطرافیان و در مواردی جبر فکری و روانی کودک به همانندی آنان امری نیست که از نظرها دور و غافل بماند. بخصوص که در سالهای اول زندگی کودک روابط بیشماری بین کودک با برادران و خواهران برقرار می شود و در هم می آمیزد و ویژگی اخلاقی و مشی معینی را سبب می شود.
